στον ιστότοπο: Athens Voice , 8/4/2016
Ξ. Κοντιάδης – Α. Φωτιάδου
Η απόφαση του Πρωτοβάθμιου Πειθαρχικού Συμβουλίου της ΕΣΗΕΑ που επιβάλλει πειθαρχικές ποινές σε δημοσιογράφους για τη στάση τους κατά την περίοδο πριν από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 αποτελεί τον απόηχο μιας δημοψηφισματικής διαδικασίας που δεν ήταν σύμφωνη προς τις συνταγματικές και διεθνώς αποδεκτές προδιαγραφές για γνήσια δημοκρατική έκφραση της βούλησης του εκλογικού σώματος.
Το θέμα που τίθεται δεν είναι λοιπόν η ελευθερία έκφρασης των δημοσιογράφων γενικά, αλλά η προστασία της πληροφόρησης στο πλαίσιο της διεξαγωγής δημοψηφισμάτων. Ωστόσο ποιοι είναι ακριβώς οι κανόνες που διέπουν τα δημοψηφίσματα;
Η απουσία δημοψηφισματικής παράδοσης ίσως εξηγεί πώς ένα αμφίσημο ερώτημα, ο ελάχιστος χρόνος διαβούλευσης, η απουσία μιας ανεξάρτητης επιτροπής ελέγχου του ίδιου του ερωτήματος, καθώς και ειδικών κανόνων για τη διεξαγωγή του διαλόγου και της ενημέρωσης, δεν προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις, όπως θα συνέβαινε σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα με δημοψηφισματική κουλτούρα.
Στην Ιρλανδία και την Αγγλία, για παράδειγμα, πριν από τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων γίνεται διαβούλευση για το τιθέμενο ερώτημα, αλλά και για τους κανόνες που διέπουν την κάλυψη του προεκλογικού αγώνα από τα ΜΜΕ. Επίσης τίθενται όρια ως προς την επιτρεπόμενη στάση της κυβέρνησης, η οποία παραδοσιακά υπόκειται σε μια περίοδο purdah, που επιβάλλει την αποχή από εκδηλώσεις υπέρ ή κατά του ζητήματος το οποίο έχει τεθεί σε δημοψήφισμα.
Οι ειδικοί κανόνες που διέπουν την κάλυψη ενός δημοψηφίσματος από τα ΜΜΕ αποσκοπούν να εναρμονίσουν το σεβασμό στην ελευθερία της έκφρασης με την ανάγκη ενημερωμένης διαβούλευσης πριν από το δημοψήφισμα. Τα διλήμματα είναι πολλά, και καλύπτουν όχι μόνο τις ειδησεογραφικές εκπομπές,αλλά ακόμη και τα «πρωινάδικα» ή τις σαπουνόπερες.
Στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου δεν υπήρχε επαρκής χρόνος αλλά ούτε και επαρκείς κανόνες για τη διαβούλευση. Το ίδιο το ερώτημα ήταν διφορούμενο και ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες. Στο πλαίσιο αυτό, η μοναδική δυνατότητα ενημέρωσης διασφαλιζόταν από την ευρύτερη δυνατή ελευθερία έκφρασης.
Η επιλεκτική τιμωρία δημοσιογράφων για τη στάση που τήρησαν στο δημοψήφισμα δεν αποτελεί μια απλή παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης. Η έλλειψη κανόνων για τη διαβούλευση πριν από τα δημοψηφίσματα και ο επιλεκτικός αποκλεισμός ορισμένων απόψεων από το διάλογο, μέσω της άνισης επιβολής υποχρέωσης ουδετερότητας υπό την απειλή κυρώσεων, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την πλήρη χειραγώγηση του δημοσίου διαλόγου και του εκλογικού σώματος.