Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 21/6/2011
Στην τριλογία του “Ακυβέρνητες Πολιτείες”, ένα κορυφαίο έργο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, ο Στρατής Τσίρκας διατρέχει μία από τις πιο σκοτεινές εποχές στην ιστορία της χώρας, από τον Μεσοπόλεμο μέχρι την πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο, σκιαγραφώντας παράλληλα τα τελευταία σπαράγματα της ελληνικής διασποράς και τα αδιέξοδα της Αριστεράς. Πολιτικές μηχανορραφίες και διαψευσμένα ιδανικά συμπλέκονται με βιώματα του συγγραφέα, συνθέτοντας ένα ψηφιδωτό όπου οι ανθρώπινες ζωές χάνουν την αυτοτέλειά τους μέσα στη ροή των ιστορικών γεγονότων. Το έργο διαπνέεται από μια ατμόσφαιρα βαριά, ενίοτε καταθλιπτική, όπου κυριαρχούν η αναμονή και η ανασφάλεια για την επόμενη μέρα.
Η ίδια παράξενη, νοσηρή ατμόσφαιρα, σαν βγαλμένη από τα μυθιστορήματα του Τσίρκα, κυριαρχεί και γίνεται ολοένα πιο έντονη το τελευταίο διάστημα στη χώρα, ένα κλίμα αβεβαιότητας, όπου κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί και η πιθανότητα μιας εθνικής καταστροφής δεν εκπλήσσει πλέον κανέναν. Έχουν παρέλθει αρκετοί μήνες από τότε που οι κυβερνήσεις Παπανδρέου απώλεσαν όχι μόνο την αξιοπιστία τους απέναντι στην κοινωνία, αλλά εμφανώς και την ίδια τους την αυτοπεποίθηση ότι μπορούν στοιχειωδώς να εφαρμόσουν το πολιτικό πρόγραμμα με το οποίο εξελέγησαν ή έστω να μη σέρνονται πίσω από τα γεγονότα και τις αποφάσεις που λαμβάνονται εν κρυπτώ στις πρωτεύουσες της κεντρικής Ευρώπης. Μένει να αποδειχθεί αν ο κυβερνητικός ανασχηματισμός θα εισφέρει κάτι ουσιωδώς νέο.
Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και ουδείς αμφιβάλλει πια ότι ολόκληρη η Ελλάδα κατέληξε μια ακυβέρνητη πολιτεία, όπως η Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και η Αλεξάνδρεια στην τριλογία του Τσίρκα. Στις πολιτικές αναλύσεις και τις οικονομικές προβλέψεις για τις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης μοιάζουν όλα να έχουν ειπωθεί και ξαναειπωθεί. Η φαντασία των σχολιαστών της επικαιρότητας τείνει να ξεπεραστεί από την πραγματικότητα. Οι διανοούμενοι και όσοι θεωρούν εαυτούς διανοούμενους εξάντλησαν τον παρεμβατικό τους λόγο χωρίς σπουδαία αποτελέσματα. Όμως, για όσους βιώνουν με πιο απτό τρόπο τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της ακυβερνησίας, οι δακρύβρεχτες αναλύσεις, οι συσκέψεις και διασκέψεις πολιτικών αρχηγών, τα διαγγέλματα και οι κοινοβουλευτικές κορώνες διογκώνουν την οργή.
Στην εποχή όπου εκτυλίσσονται τα μυθιστορήματα του Τσίρκα οι ξένες δυνάμεις κινούν τα νήματα της ελληνικής πολιτικής σκηνής και το εγχείρημα της Αριστεράς να παρέμβει στα δρώμενα δυναμιτίζεται από τις δικές της εσωτερικές αντιφάσεις. Είναι φανερό πλέον ότι η λύση στο σημερινό ελληνικό δράμα εξαρτάται ξανά, σαν ιστορική νομοτέλεια, ιδίως από τις βουλές των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Για μία ακόμη φορά η Αριστερά διατυπώνει έναν αφασικό λόγο κατώτερο των περιστάσεων, εγκλωβισμένη σε έναν αρνητισμό που αδυνατεί να προσφέρει ελπίδα. Από την άλλη πλευρά, η ασθμαίνουσα Κεντροαριστερά δοκιμάζει το μετέωρο βήμα της αναζητώντας αξιοπιστία και συνδετικούς αρμούς με το ιδεολογικό της οπλοστάσιο. Στη σκακιέρα της πολιτικής οι ρόλοι ξαναμοιράζονται, οι προγνώσεις για τις κινήσεις των πρωταγωνιστών είναι ανέφικτες, όμως αποτελεί πλέον θέμα χρόνου να τελειώσει αυτή η παρτίδα, με αβέβαιους νικητές και χαμένους.
Η ίδια παράξενη, νοσηρή ατμόσφαιρα, σαν βγαλμένη από τα μυθιστορήματα του Τσίρκα, κυριαρχεί και γίνεται ολοένα πιο έντονη το τελευταίο διάστημα στη χώρα, ένα κλίμα αβεβαιότητας, όπου κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί και η πιθανότητα μιας εθνικής καταστροφής δεν εκπλήσσει πλέον κανέναν. Έχουν παρέλθει αρκετοί μήνες από τότε που οι κυβερνήσεις Παπανδρέου απώλεσαν όχι μόνο την αξιοπιστία τους απέναντι στην κοινωνία, αλλά εμφανώς και την ίδια τους την αυτοπεποίθηση ότι μπορούν στοιχειωδώς να εφαρμόσουν το πολιτικό πρόγραμμα με το οποίο εξελέγησαν ή έστω να μη σέρνονται πίσω από τα γεγονότα και τις αποφάσεις που λαμβάνονται εν κρυπτώ στις πρωτεύουσες της κεντρικής Ευρώπης. Μένει να αποδειχθεί αν ο κυβερνητικός ανασχηματισμός θα εισφέρει κάτι ουσιωδώς νέο.
Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και ουδείς αμφιβάλλει πια ότι ολόκληρη η Ελλάδα κατέληξε μια ακυβέρνητη πολιτεία, όπως η Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και η Αλεξάνδρεια στην τριλογία του Τσίρκα. Στις πολιτικές αναλύσεις και τις οικονομικές προβλέψεις για τις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης μοιάζουν όλα να έχουν ειπωθεί και ξαναειπωθεί. Η φαντασία των σχολιαστών της επικαιρότητας τείνει να ξεπεραστεί από την πραγματικότητα. Οι διανοούμενοι και όσοι θεωρούν εαυτούς διανοούμενους εξάντλησαν τον παρεμβατικό τους λόγο χωρίς σπουδαία αποτελέσματα. Όμως, για όσους βιώνουν με πιο απτό τρόπο τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της ακυβερνησίας, οι δακρύβρεχτες αναλύσεις, οι συσκέψεις και διασκέψεις πολιτικών αρχηγών, τα διαγγέλματα και οι κοινοβουλευτικές κορώνες διογκώνουν την οργή.
Στην εποχή όπου εκτυλίσσονται τα μυθιστορήματα του Τσίρκα οι ξένες δυνάμεις κινούν τα νήματα της ελληνικής πολιτικής σκηνής και το εγχείρημα της Αριστεράς να παρέμβει στα δρώμενα δυναμιτίζεται από τις δικές της εσωτερικές αντιφάσεις. Είναι φανερό πλέον ότι η λύση στο σημερινό ελληνικό δράμα εξαρτάται ξανά, σαν ιστορική νομοτέλεια, ιδίως από τις βουλές των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Για μία ακόμη φορά η Αριστερά διατυπώνει έναν αφασικό λόγο κατώτερο των περιστάσεων, εγκλωβισμένη σε έναν αρνητισμό που αδυνατεί να προσφέρει ελπίδα. Από την άλλη πλευρά, η ασθμαίνουσα Κεντροαριστερά δοκιμάζει το μετέωρο βήμα της αναζητώντας αξιοπιστία και συνδετικούς αρμούς με το ιδεολογικό της οπλοστάσιο. Στη σκακιέρα της πολιτικής οι ρόλοι ξαναμοιράζονται, οι προγνώσεις για τις κινήσεις των πρωταγωνιστών είναι ανέφικτες, όμως αποτελεί πλέον θέμα χρόνου να τελειώσει αυτή η παρτίδα, με αβέβαιους νικητές και χαμένους.