Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 8/9/2009
Η μεγαλύτερη πρόκληση μπροστά στην οποία θα τεθεί η επόμενη κυβέρνηση, μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, είναι ο μετασχηματισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης. Μία από τις κεντρικές, αν όχι η κορυφαία μεταρρυθμιστική εξαγγελία της Νέας Δημοκρατίας το 2004 ήταν η περίφημη «επανίδρυση» του κράτους, για την οποία δεσμεύτηκαν τεράστιοι κοινοτικοί πόροι από το ΕΣΠΑ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Ωστόσο, αυτές οι εξαγγελίες έμειναν στα χαρτιά. Οι κοινοτικοί πόροι έμειναν αναξιοποίητοι. Το κράτος παρουσιάζει σε πολλούς τομείς εικόνα διάλυσης, αναξιοκρατίας, ακραίας διαφθοράς ή και αποσύνθεσης, με τεράστιες επιπτώσεις για την καθημερινότητα των πολιτών, αλλά και για την ίδια τους την ασφάλεια, όπως απέδειξαν κατ’ εξοχήν οι καταστροφικές πυρκαγιές τα δύο τελευταία χρόνια.
Αξιολογώντας τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης διαχρονικά, βασική διαπίστωση αποτελεί ότι η δημόσια γραφειοκρατία αναπτύχθηκε κατά τρόπο υπερτροφικό, πελατειακό και αναποτελεσματικό, αποτυγχάνοντας να αντισταθεί στην υπερπολιτικοποίηση, ενώ οι λειτουργικές της ατέλειες, η χαμηλή ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, των μηχανισμών ελέγχου και του ανθρώπινου δυναμικού μετέτρεψαν εντέλει τη διοίκηση από ατμομηχανή σε τροχοπέδη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας. Αυτές τις παθογένειες οξύνει ο γραφειοκρατικός δυϊσμός της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, γεγονός που οδήγησε στη θεμελίωση ενός ιδιότυπου, μη ορθολογικού και με περιορισμένη προβλεψιμότητα και λογοδοσία διοικητικού μηχανισμού.
Οι κυριότερες αλλαγές στις οποίες πρέπει να προχωρήσει η νέα κυβέρνηση έχουν ως αφετηρία την αναδιοργάνωση της ίδιας της λειτουργίας της κυβέρνησης σε ένα μικρό και ευέλικτο σχήμα με επιτελικό ρόλο. Εξίσου αναγκαία με την ενίσχυση του επιτελικού και ρυθμιστικού ρόλου του κράτους είναι η αναβάθμιση της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων, αφού η πολυνομία, η κακονομία και η συνακόλουθη ανομία, σε συνάρτηση με την πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων της διοίκησης, προκαλούν δυσχέρειες στον πολίτη και εστίες αδιαφάνειας και διαφθοράς. Απαιτείται, επίσης, η διασφάλιση της αξιοκρατίας και της αποτελεσματικότητας, καθώς και η αναβάθμιση και η συνεχής αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού. Τέλος, είναι πλέον επιβεβλημένο να εισαχθεί η μέτρηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των δημόσιων υπηρεσιών, αξιοποιώντας σύγχρονα εργαλεία της διοικητικής επιστήμης. Ασφαλώς αυτές οι αλλαγές συνδέονται άρρηκτα με την εμπέδωση μιας νέας διοικητικής κουλτούρας, που προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα ένα νέο ήθος πολιτικής ηγεσίας.
Απαιτείται, λοιπόν, μια θεσμική επανάσταση στη δημόσια διοίκηση, με τη συμμετοχή και τη συναίνεση των πολιτών και προς χάριν της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Η αναδιοργάνωση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη, την ενδυνάμωση του κοινωνικού κράτους και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των κοινωνικών μεταβιβάσεων, για την περιβαλλοντική και πολιτική προστασία, εντέλει για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή όλων των επιμέρους δημόσιων πολιτικών. Τα νέα προβλήματα και οι ανάγκες που καλείται να αντιμετωπίσει το κράτος μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από μια νέα δημόσια διοίκηση, η συγκρότηση της οποίας δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά είναι σήμερα εφικτή όσο και αναγκαία.
Αξιολογώντας τις παθογένειες της δημόσιας διοίκησης διαχρονικά, βασική διαπίστωση αποτελεί ότι η δημόσια γραφειοκρατία αναπτύχθηκε κατά τρόπο υπερτροφικό, πελατειακό και αναποτελεσματικό, αποτυγχάνοντας να αντισταθεί στην υπερπολιτικοποίηση, ενώ οι λειτουργικές της ατέλειες, η χαμηλή ποιότητα των κανονιστικών ρυθμίσεων και των παρεχόμενων υπηρεσιών, των μηχανισμών ελέγχου και του ανθρώπινου δυναμικού μετέτρεψαν εντέλει τη διοίκηση από ατμομηχανή σε τροχοπέδη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας. Αυτές τις παθογένειες οξύνει ο γραφειοκρατικός δυϊσμός της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, γεγονός που οδήγησε στη θεμελίωση ενός ιδιότυπου, μη ορθολογικού και με περιορισμένη προβλεψιμότητα και λογοδοσία διοικητικού μηχανισμού.
Οι κυριότερες αλλαγές στις οποίες πρέπει να προχωρήσει η νέα κυβέρνηση έχουν ως αφετηρία την αναδιοργάνωση της ίδιας της λειτουργίας της κυβέρνησης σε ένα μικρό και ευέλικτο σχήμα με επιτελικό ρόλο. Εξίσου αναγκαία με την ενίσχυση του επιτελικού και ρυθμιστικού ρόλου του κράτους είναι η αναβάθμιση της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων, αφού η πολυνομία, η κακονομία και η συνακόλουθη ανομία, σε συνάρτηση με την πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων της διοίκησης, προκαλούν δυσχέρειες στον πολίτη και εστίες αδιαφάνειας και διαφθοράς. Απαιτείται, επίσης, η διασφάλιση της αξιοκρατίας και της αποτελεσματικότητας, καθώς και η αναβάθμιση και η συνεχής αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού. Τέλος, είναι πλέον επιβεβλημένο να εισαχθεί η μέτρηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των δημόσιων υπηρεσιών, αξιοποιώντας σύγχρονα εργαλεία της διοικητικής επιστήμης. Ασφαλώς αυτές οι αλλαγές συνδέονται άρρηκτα με την εμπέδωση μιας νέας διοικητικής κουλτούρας, που προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα ένα νέο ήθος πολιτικής ηγεσίας.
Απαιτείται, λοιπόν, μια θεσμική επανάσταση στη δημόσια διοίκηση, με τη συμμετοχή και τη συναίνεση των πολιτών και προς χάριν της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Η αναδιοργάνωση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη, την ενδυνάμωση του κοινωνικού κράτους και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των κοινωνικών μεταβιβάσεων, για την περιβαλλοντική και πολιτική προστασία, εντέλει για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή όλων των επιμέρους δημόσιων πολιτικών. Τα νέα προβλήματα και οι ανάγκες που καλείται να αντιμετωπίσει το κράτος μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από μια νέα δημόσια διοίκηση, η συγκρότηση της οποίας δεν αποτελεί ουτοπία, αλλά είναι σήμερα εφικτή όσο και αναγκαία.