Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 16/8/2011
Η Ελλάδα γερνάει. Δεν χρειαζόταν η απογραφή για να διαπιστωθεί ότι ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού αυξάνεται, όπως άλλωστε συμβαίνει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επίσης ο αριθμός των μόνιμα εγκατεστημένων μεταναστών συνεχίζει να αυξάνεται, παρά την οικονομική κρίση, και υπολογίζεται ότι στις επόμενες δεκαετίες οι Ελληνες κάτοικοι θα μειωθούν σημαντικά, ενώ οι μετανάστες θα υπερβούν το 20% του πληθυσμού. Τα νέα δεδομένα επιτάσσουν μία εντελώς διαφορετική αντίληψη και οργάνωση για τη διαχείρισή τους, ώστε να μην οδηγήσουν σε ακροδεξιές παρεκκλίσεις ή κοινωνικές εντάσεις. Ισως, πάντως, το πιο αποκαρδιωτικό γεγονός να αποτελεί η διογκούμενη μεταναστευτική ροή νέων από την Ελλάδα προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε αναζήτηση επαγγελματικής προοπτικής.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα φτωχαίνει. Η αποκάλυψη της δραματικής κατάστασης της ελληνικής οικονομίας ολοκληρώθηκε τους προηγούμενους μήνες, χωρίς να καταλείπει περιθώρια αισιοδοξίας ότι είναι ανακτήσιμο το επίπεδο διαβίωσης καθώς και οι καταναλωτικές συνήθειες της προηγούμενης δεκαετίας. Τα εισοδήματα συρρικνώνονται, οι όροι εργασίας επιδεινώνονται, το μοντέλο της επισφαλούς, μερικής απασχόλησης παγιώνεται, οι κοινωνικές παροχές από καθολικές γίνονται επιλεκτικές και ανεπαρκείς για την εγγύηση της κάλυψης απρόβλεπτων αναγκών και κινδύνων. Κατ’ επέκταση, οι παραβατικές συμπεριφορές και η εγκληματικότητα αυξάνονται, η κοινωνική συνοχή αποδυναμώνεται, οι άτυπες μορφές αλληλεγγύης αποδομούνται.
Η Ελλάδα στερείται, επίσης, μίας συλλογικής αφήγησης που να εμπνέει και να κατευθύνει την κοινωνία και την πολιτεία. Δεν θα μπορούσε ασφαλώς μία συλλογική αφήγηση σήμερα να διεκδικεί την εμβέλεια μίας νέας “Μεγάλης Ιδέας”, αντίστοιχης εκείνης που εξέπνευσε το 1922, όμως τα προτάγματα του εκδημοκρατισμού το 1974, της “Αλλαγής” και της εθνικής συμφιλίωσης το 1981, του εκσυγχρονισμού το 1996 ή ακόμη και της ψευδεπίγραφης “επανίδρυσης” το 2004 παρείχαν εκείνο το ιδεολογικοπολιτικό περίγραμμα που μπορούσε να ενεργοποιήσει δημιουργικές δυνάμεις, προσφέροντας έναν, έστω ημιτελή, ορίζοντα εξέλιξης. Πλέον η απουσία μιας συλλογικής αφήγησης είναι εμφανής, εκτός εάν ως τέτοια θεωρηθεί η αποφυγή της χρεοκοπίας και των ολέθριων συνεπειών της, που όμως θα αποτελούσε “αρνητική αφήγηση”, κινητοποιώντας μάλλον αντανακλαστικά επιβίωσης παρά γνήσιες δημιουργικές δυνάμεις.
Η Ελλάδα αποδιαρθρώνεται ως συντεταγμένο κράτος. Το Σύνταγμά της τίθεται υπό αμφισβήτηση από ποικίλους κύκλους προτείνονται μεταβολές ακόμη και στο πολίτευμα της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, η κρίση αντιπροσώπευσης υπερβαίνει κάθε πρόβλεψη, σημαντικό τμήμα των κρατικών μηχανισμών μοιάζει παραλυμένο, η πολιτική τάξη εμμένει στη στρατηγική της εφ’ όλης της ύλης πόλωσης, η κοινωνία αγανακτεί, ο μεταπολιτευτικός δικομματισμός καταρρέει και ένα ξαφνικό κενό εξουσίας δεν θα προκαλούσε έκπληξη σε κανέναν. Η εικόνα που συνθέτουν τα δυσοίωνα, όχι πλέον αχαρτογράφητα πολιτικά, οικονομικά, δημογραφικά και κοινωνικά δεδομένα έχει γίνει ορατή στην πλειονότητα των κατοίκων της χώρας. Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Δεν απομένει παρά να αποδειχθεί αν θα υπερισχύσει τελικά η αυτοκαταστροφική αδράνεια ή το ένστικτο αυτοσυντήρησης.