Εφημερίδα “Έθνος”, 13/1/2015
Η διεθνής οικονομική κρίση λειτούργησε ως αφορμή για να αμφισβητηθούν κατεστημένες πολιτικές, οικονομικές, επιστημολογικές και κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις και μορφές πρόσληψης της πραγματικότητας. Η οικονομική επιστήμη, που θεωρείται η βασίλισσα των κοινωνικών επιστημών, ικανή να μετρήσει και να ποσοτικοποιήσει τους νόμους κίνησης της οικονομίας αλλά και της ιστορίας, αποδείχθηκε όχι μόνο ανήμπορη να προβλέψει ή να εξηγήσει τη δριμύτερη κρίση μετά το 1929, αλλά και συνυπεύθυνη για συγκεκριμένες πολιτικές και νομοθετικές επιλογές που συνέβαλαν στην εξάπλωσή της.
Στο νέο βιβλίο του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, με τίτλο «Η γυμνή βασίλισσα – Εργα και ημέρες του οικονομικού λόγου», η οικονομία προσεγγίζεται από πολιτειολογική και κοινωνιολογική σκοπιά, αμφισβητώντας τη φιλελεύθερη οικονομολογική ορθοδοξία και την ευωχία της μαζικής κατανάλωσης. Η φετιχοποίηση των μετρήσιμων οικονομικών επιδόσεων, που καταγράφουν ψυχαναγκαστικά την εξέλιξη του ΑΕΠ, των ρυθμών μεγέθυνσης και των αναπτυξιακών επιτευγμάτων, καθηλώνει τις κοινωνίες σε έναν συλλογικό φαντασιακό οικονομισμό, εξοβελίζοντας ανθρωπιστικές αξίες όπως η ισότητα, η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη.
Στο βιβλίο αποκαλύπτονται οι πολιτικές σκοπιμότητες που οδήγησαν στην ιστορική αποκρυστάλλωση του αγοραίου ορθολογισμού. Για να εμφανίζεται ως «τέλεια», γράφει ο Τσουκαλάς, η ελεύθερη αγορά οφείλει να ορίζεται ως διακριτό υποσύστημα, αυτονομημένο από την πολιτική, την ιδεολογία και την κοινωνία, άρα «ανεπηρέαστο από την εγγενή απροσδιοριστία του κοινωνικού γίγνεσθαι». Αυτή η αυτονόμηση της ελεύθερης αγοράς υπήρξε όμως αποτέλεσμα μιας συστηματικής εξουσιαστικής παρέμβασης, που αποσκοπούσε στην επιβολή ενός συγκεκριμένου προτύπου παραγωγικών σχέσεων. Ετσι ακριβώς γεννήθηκαν δογματικές πολιτικές αποφάνσεις όπως η ΤΙΝΑ (There Is No Alternative – δεν υπάρχει εναλλακτική λύση), που εκφράζουν έναν αυτόνομο ωφελιμιστικό οικονομισμό.
Η «αντικειμενική» ανάλυση των όρων υπό τους οποίους ικανοποιούνται οι ανάγκες των κοινωνιών αποτέλεσε το επίπλαστο επίτευγμα της οικονομικής επιστήμης, που την ανέδειξε σε βασίλισσα των κοινωνικών επιστημών. Ο Τσουκαλάς απομυθοποιεί τη φιλελεύθερη οικονομολογική ορθοδοξία, τα αόρατα χέρια και τον τυφλό ορθολογισμό των αγορών, ανοίγοντας ένα παράθυρο στο πραγματικά νέο, όσο ουτοπικό ή «παράλογο» και αν φαίνεται.