Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 12/1/2010
H δημόσια συζήτηση για τη θέση των μεταναστών στην ελληνική πολιτεία είναι βαθύτατα πολιτική, κατ’ αρχάς υπό την έννοια ότι οι αντιλήψεις για τα δικαιώματα των «Άλλων» εδράζονται σε διακριτές ιδεολογικές αφετηρίες για τη δημοκρατία, το κοινωνικό κράτος και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σύμφωνα με μια δεξιά, συντηρητική-εθνοκεντρική και ξενοφοβική προσέγγιση, οι μετανάστες αποτελούν ξένο σώμα για την ελληνική κοινωνία, «αναλώσιμο υλικό» χωρίς δικαιώματα και μέλλον στη χώρα μας, πέραν της χρησιμοθηρικής-εκμεταλλευτικής σχέσης που κρίνεται αποδεκτή με γνώμονα αποκλειστικά τα οφέλη που εισφέρουν στην οικονομία. Αντίθετα, μια αντίληψη ανοιχτή στην ενσωμάτωση των μεταναστών, στη διεύρυνση των δικαιωμάτων τους και στην αναγνώριση της αυτοτελούς αξίας τους για την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη αντλεί ασφαλώς από το ιδεολογικό οπλοστάσιο της Aριστεράς. Ωστόσο, η συζήτηση για το μεταναστευτικό είναι βαθιά πολιτική και για έναν επιπλέον λόγο.
Ως τέχνη του εφικτού, η πολιτική για το μεταναστευτικό στερείται σοβαρότητας εάν δεν λαμβάνει υπόψη τα αντικειμενικά-πραγματολογικά δεδομένα του προβλήματος. Στερούνται πολιτικής σοβαρότητας απόψεις που, εν ονόματι μιας κακώς νοούμενης ιδεολογικής «καθαρότητας», υποστηρίζουν το άνοιγμα των συνόρων σε κάθε ξένο, τη νομιμοποίηση των μεταναστών άνευ όρων ή την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας με συνοπτικές διαδικασίες.
Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη η ιδεολογική και πολιτική προσέγγιση του μεταναστευτικού φαινομένου από το κομματικό σύστημα αποτελεί το καθοριστικότερο κριτήριο για την ταξινόμηση ενός πολιτικού κόμματος στον χώρο της αντισυστημικής, άκρας Δεξιάς. Για παράδειγμα, στη Γαλλία οι ρατσιστικές-ξενοφοβικές θέσεις εναντίον της ενσωμάτωσης και αναγνώρισης βασικών δικαιωμάτων των μεταναστών έχουν απομονωθεί από τα κόμματα εξουσίας, όπως βέβαια και από την Αριστερά, ως επικίνδυνες και αντίθετες προς τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο Σαρκοζί θα χαρακτηριζόταν «ανοιχτός» ή προοδευτικός ως προς το μεταναστευτικό, όμως δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει πλειοψηφικό ρεύμα στη γαλλική κοινωνία εάν δεν υποστήριζε πολιτικές ενσωμάτωσης και διασφάλισης των δικαιωμάτων, ιδίως της δεύτερης γενιάς μεταναστών.
Δεν χωρεί σήμερα αμφιβολία ότι η ελληνική οικονομία και κοινωνία θα κλυδωνίζονταν χωρίς τη συνεισφορά των μεταναστών, κυρίως σε αγροτικές, οικοδομικές ή οικιακές εργασίες. Tαυτόχρονα, σημαντικό τμήμα της ελληνικής υπαίθρου θα αποψιλωνόταν εάν δεν είχαν εγκατασταθεί μετανάστες σε παραγωγικές ηλικίες. Με αυτά τα δεδομένα, το πολιτικό δίλημμα στο μεταναστευτικό πρόβλημα είναι ξεκάθαρο. Θέλουμε οι άνθρωποι που φροντίζουν τα παιδιά και τους ηλικιωμένους γονείς μας και αναλαμβάνουν τις πιο «άχαρες» εργασίες να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία ή επιλέγουμε να ζουν ως απόβλητοι, περιθωριοποιημένοι και γκετοποιημένοι; Θα ζημιωνόταν η χώρα μας εάν κατοχυρωνόταν για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς το δικαίωμα να αποκτήσουν, υπό εύλογες προϋποθέσεις, την ελληνική ιθαγένεια; Μήπως η συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές αποτελεί τελικά στοιχειώδες δικαίωμα για ανθρώπους που έδωσαν ζωή σε εγκαταλελειμμένους δήμους;
Όσοι ποντάρουν σε κρυπτορατσιστικά και ξενοφοβικά σύνδρομα για να αντλήσουν εκλογικά οφέλη, σε κάθε σύγχρονη πλουραλιστική δημοκρατία απομονώνονται πολιτικά. Αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα εάν θα συμβεί κάτι παρόμοιο και στη χώρα μας.
Ως τέχνη του εφικτού, η πολιτική για το μεταναστευτικό στερείται σοβαρότητας εάν δεν λαμβάνει υπόψη τα αντικειμενικά-πραγματολογικά δεδομένα του προβλήματος. Στερούνται πολιτικής σοβαρότητας απόψεις που, εν ονόματι μιας κακώς νοούμενης ιδεολογικής «καθαρότητας», υποστηρίζουν το άνοιγμα των συνόρων σε κάθε ξένο, τη νομιμοποίηση των μεταναστών άνευ όρων ή την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας με συνοπτικές διαδικασίες.
Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη η ιδεολογική και πολιτική προσέγγιση του μεταναστευτικού φαινομένου από το κομματικό σύστημα αποτελεί το καθοριστικότερο κριτήριο για την ταξινόμηση ενός πολιτικού κόμματος στον χώρο της αντισυστημικής, άκρας Δεξιάς. Για παράδειγμα, στη Γαλλία οι ρατσιστικές-ξενοφοβικές θέσεις εναντίον της ενσωμάτωσης και αναγνώρισης βασικών δικαιωμάτων των μεταναστών έχουν απομονωθεί από τα κόμματα εξουσίας, όπως βέβαια και από την Αριστερά, ως επικίνδυνες και αντίθετες προς τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο Σαρκοζί θα χαρακτηριζόταν «ανοιχτός» ή προοδευτικός ως προς το μεταναστευτικό, όμως δεν θα μπορούσε να εξασφαλίσει πλειοψηφικό ρεύμα στη γαλλική κοινωνία εάν δεν υποστήριζε πολιτικές ενσωμάτωσης και διασφάλισης των δικαιωμάτων, ιδίως της δεύτερης γενιάς μεταναστών.
Δεν χωρεί σήμερα αμφιβολία ότι η ελληνική οικονομία και κοινωνία θα κλυδωνίζονταν χωρίς τη συνεισφορά των μεταναστών, κυρίως σε αγροτικές, οικοδομικές ή οικιακές εργασίες. Tαυτόχρονα, σημαντικό τμήμα της ελληνικής υπαίθρου θα αποψιλωνόταν εάν δεν είχαν εγκατασταθεί μετανάστες σε παραγωγικές ηλικίες. Με αυτά τα δεδομένα, το πολιτικό δίλημμα στο μεταναστευτικό πρόβλημα είναι ξεκάθαρο. Θέλουμε οι άνθρωποι που φροντίζουν τα παιδιά και τους ηλικιωμένους γονείς μας και αναλαμβάνουν τις πιο «άχαρες» εργασίες να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία ή επιλέγουμε να ζουν ως απόβλητοι, περιθωριοποιημένοι και γκετοποιημένοι; Θα ζημιωνόταν η χώρα μας εάν κατοχυρωνόταν για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς το δικαίωμα να αποκτήσουν, υπό εύλογες προϋποθέσεις, την ελληνική ιθαγένεια; Μήπως η συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές αποτελεί τελικά στοιχειώδες δικαίωμα για ανθρώπους που έδωσαν ζωή σε εγκαταλελειμμένους δήμους;
Όσοι ποντάρουν σε κρυπτορατσιστικά και ξενοφοβικά σύνδρομα για να αντλήσουν εκλογικά οφέλη, σε κάθε σύγχρονη πλουραλιστική δημοκρατία απομονώνονται πολιτικά. Αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα εάν θα συμβεί κάτι παρόμοιο και στη χώρα μας.