Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 19/5/2009
Τους τελευταίους μήνες τα σκάνδαλα πολιτικής διαφθοράς δεσπόζουν στον δημόσιο διάλογο. Παράλληλα η εντεινόμενη εκλογολογία ματαιώνει κάθε πρωτοβουλία συγκροτημένης αντιμετώπισης των σύνθετων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που επέφερε η διεθνής κρίση. Η σκανδαλολογία λειτουργεί ως ένα εντυπωσιακό θέαμα, με ηθικές, θεσμικές και πολιτικές προεκτάσεις, που απομακρύνει το βλέμμα από την κοινωνική δυστυχία και την παντελή απουσία αποτελεσματικών κρατικών πολιτικών για την αποτροπή ή τον μετριασμό της. Στην «κοινωνία του θεάματος», όπως έχει γράψει ο Γάλλος διανοητής Γκι Ντεμπόρ, το αληθινό μετατρέπεται σε μια στιγμή του ψεύτικου. Οι 150 χιλιάδες επιπλέον άνεργοι που σώρευσε κατά το τελευταίο εξάμηνο η οικονομική κρίση στη χώρα μας, όπως καταδεικνύουν πρόσφατα στοιχεία του ΟΑΕΔ και της ΕΣΥΕ, αποτελούν μια αμείλικτη πραγματικότητα, που σκιάζεται από την υπερχειλίζουσα δημοσιότητα των σκανδάλων.
Ομως, το οδυνηρότερο σκάνδαλο δεν είναι άλλο από τη διογκούμενη περιθωριοποίηση τμημάτων του εργατικού δυναμικού, χωρίς ορατή επιστροφή στην αγορά εργασίας ή, έστω, ικανοποιητική εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης των ανέργων, των υποαπασχολουμένων και των οικογενειών τους. Η έξαρση της μικρομεσαίας εγκληματικότητας με εμπλοκή προσώπων «υπεράνω υποψίας» είναι απόρροια της διάτρησης της κοινωνικής συνοχής. Οι συνταγματικές και θεσμικές εγγυήσεις της απασχόλησης, των συνθηκών εργασίας, της προστασίας των εργαζομένων απέναντι σε καταχρηστικούς όρους και αθέμιτες πρακτικές των εργοδοτών αποδεικνύονται ανεπαρκείς για τη διατήρηση έστω και ενός πυρήνα σεβασμού της αξιοπρέπειας στην εργασία. Η απελπισία των ανέργων τούς οδηγεί σε πελατειακές συναλλαγές, μετατρέποντάς τους σε θύματα των ψηφοθηρικών πρακτικών του κομματικού συστήματος. Η ανασφάλεια των εποχικών, προσωρινής ή μερικής απασχόλησης εργαζομένων και των απασχολουμένων σε προγράμματα stage τους καθιστά εύκολο στόχο μικροκομματικών συναλλαγών. Παράλληλα, οι εταιρείες που «νοικιάζουν» εργαζομένους, μεθοδεύοντας την αποσάθρωση θεμελιωδών κοινωνικών τους δικαιωμάτων, λίγο απέχει από το να χαρακτηριστούν ως μεσάζοντες της ανθρώπινης εκμετάλλευσης.
Η επικύρωση του τετραημέρου ως ευέλικτης μορφής απασχόλησης στη Σύνοδο της Πράγας πριν από μερικές εβδομάδες δεν έτυχε της οφειλόμενης προσοχής. Πρόκειται για κρίσιμη υποχώρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, που σε συνάρτηση με την προ πολλού εγκατάλειψη του στόχου της πλήρους απασχόλησης αναδεικνύει την απόλυτη αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να ισορροπήσει την επιδίωξη συγκεκριμένων οικονομικών δεικτών με τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Η Ευρώπη, αντί να κατευθύνει και να συνδράμει τα κράτη-μέλη στην άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης, εμμένει στη λογιστική προσέγγιση του Συμφώνου Σταθερότητας και νομιμοποιεί την αποχαλίνωση των εργοδοτών.
Λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν φαίνεται να προβάλλεται επαρκώς μέσα από τον προεκλογικό πολιτικό λόγο το αίτημα για μια Ευρώπη που θα στηρίξει τα κοινωνικά δικαιώματα. Για εκείνους που βιώνουν τις συνέπειες ή τον κίνδυνο της ανεργίας, ισχυρό κίνητρο συμμετοχής στις εκλογές και αποτροπής της προσχώρησής τους σε αντισυστημικές τάσεις ή σε ακραίες κομματικές εκφράσεις δεν αποτελεί η σκανδαλολογία, αλλά η διατύπωση εφαρμόσιμων προτάσεων για ενίσχυση της απασχόλησης και των εγγυήσεων της εργασίας.
Ομως, το οδυνηρότερο σκάνδαλο δεν είναι άλλο από τη διογκούμενη περιθωριοποίηση τμημάτων του εργατικού δυναμικού, χωρίς ορατή επιστροφή στην αγορά εργασίας ή, έστω, ικανοποιητική εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης των ανέργων, των υποαπασχολουμένων και των οικογενειών τους. Η έξαρση της μικρομεσαίας εγκληματικότητας με εμπλοκή προσώπων «υπεράνω υποψίας» είναι απόρροια της διάτρησης της κοινωνικής συνοχής. Οι συνταγματικές και θεσμικές εγγυήσεις της απασχόλησης, των συνθηκών εργασίας, της προστασίας των εργαζομένων απέναντι σε καταχρηστικούς όρους και αθέμιτες πρακτικές των εργοδοτών αποδεικνύονται ανεπαρκείς για τη διατήρηση έστω και ενός πυρήνα σεβασμού της αξιοπρέπειας στην εργασία. Η απελπισία των ανέργων τούς οδηγεί σε πελατειακές συναλλαγές, μετατρέποντάς τους σε θύματα των ψηφοθηρικών πρακτικών του κομματικού συστήματος. Η ανασφάλεια των εποχικών, προσωρινής ή μερικής απασχόλησης εργαζομένων και των απασχολουμένων σε προγράμματα stage τους καθιστά εύκολο στόχο μικροκομματικών συναλλαγών. Παράλληλα, οι εταιρείες που «νοικιάζουν» εργαζομένους, μεθοδεύοντας την αποσάθρωση θεμελιωδών κοινωνικών τους δικαιωμάτων, λίγο απέχει από το να χαρακτηριστούν ως μεσάζοντες της ανθρώπινης εκμετάλλευσης.
Η επικύρωση του τετραημέρου ως ευέλικτης μορφής απασχόλησης στη Σύνοδο της Πράγας πριν από μερικές εβδομάδες δεν έτυχε της οφειλόμενης προσοχής. Πρόκειται για κρίσιμη υποχώρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, που σε συνάρτηση με την προ πολλού εγκατάλειψη του στόχου της πλήρους απασχόλησης αναδεικνύει την απόλυτη αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να ισορροπήσει την επιδίωξη συγκεκριμένων οικονομικών δεικτών με τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Η Ευρώπη, αντί να κατευθύνει και να συνδράμει τα κράτη-μέλη στην άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης, εμμένει στη λογιστική προσέγγιση του Συμφώνου Σταθερότητας και νομιμοποιεί την αποχαλίνωση των εργοδοτών.
Λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν φαίνεται να προβάλλεται επαρκώς μέσα από τον προεκλογικό πολιτικό λόγο το αίτημα για μια Ευρώπη που θα στηρίξει τα κοινωνικά δικαιώματα. Για εκείνους που βιώνουν τις συνέπειες ή τον κίνδυνο της ανεργίας, ισχυρό κίνητρο συμμετοχής στις εκλογές και αποτροπής της προσχώρησής τους σε αντισυστημικές τάσεις ή σε ακραίες κομματικές εκφράσεις δεν αποτελεί η σκανδαλολογία, αλλά η διατύπωση εφαρμόσιμων προτάσεων για ενίσχυση της απασχόλησης και των εγγυήσεων της εργασίας.