Εφημερίδα “Έθνος”, 16/5/2017
Οι μεγάλες εκλογικές αναμετρήσεις της τελευταίας τριετίας σε όλο τον κόσμο χαρακτηρίζονται από την ανάδυση του λαϊκισμού. Στις ΗΠΑ, τόσο ο Ντόναλντ Τραμπ όσο και ο Μπέρνι Σάντερς, αντίπαλος της Κλίντον στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών, χαρακτηρίστηκαν ως λαϊκιστές. Το ίδιο οι ακροδεξιοί ηγέτες στη Γαλλία και την Ολλανδία, Μαρίν Λεπέν και Γκερτ Βίλντερς ή ο Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία. Από την άλλη πλευρά, στον χώρο της Αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Ποδέμος επίσης χαρακτηρίζονται ως λαϊκιστικά κόμματα, που αναφέρονται άμεσα σε Λατινοαμερικάνους ηγέτες όπως ο Ραφαέλ Κορέα, ο Εβο Μοράλες και ο Ούγκο Τσάβες.
Ζούμε λοιπόν στην εποχή του λαϊκισμού. Τι κοινό έχουν όμως όλες οι προηγούμενες πολιτικές προσωπικότητες και κομματικοί σχηματισμοί, που ανήκουν σε εκ διαμέτρου αντίθετες σχολές σκέψης, κομματικές οικογένειες και γεωγραφικές περιφέρειες; Αποτελεί τελικά έναν αρνητικό χαρακτηρισμό ο όρος «λαϊκιστής» ή μήπως απηχεί την ικανότητα ενός πολιτικού να απευθύνεται με αμεσότητα στον λαό, κινητοποιώντας τον απέναντι σε κατεστημένες πολιτικές παθογένειες και κρατικές πρακτικές;
Στα προηγούμενα ερωτήματα δίνει καθαρές, τεκμηριωμένες απαντήσεις το ευσύνοπτο βιβλίο του J.-W. Muller «Τι είναι ο λαϊκισμός» (εκδ. Πόλις 2017), μπεστ σέλερ σε όλο τον κόσμο ακριβώς επειδή καταφέρνει με προσιτό λόγο να εξηγήσει το κρισιμότερο ίσως πολιτικό πρόβλημα της εποχής.
Ο Μίλερ υποστηρίζει ότι ο λαϊκισμός δεν οριοθετείται με γνώμονα την αντίθεση προς τις ελίτ, ούτε αποτελεί ζήτημα προσωπικού ύφους ή υπεραπλουστευτικών πολιτικών προτάσεων απέναντι σε σύνθετα προβλήματα. Πρόκειται ιδίως για μία μορφή αντιπλουραλισμού και ηθικοποίησης της πολιτικής, που επικαλείται ότι μόνο οι ίδιοι οι λαϊκιστές εκπροσωπούν τον λαό και υπηρετούν το κοινό καλό.
Με τα λόγια του Ταγίπ Ερντογάν, «Εμείς είμαστε ο λαός. Εσείς ποιοι είστε;». Υπό αυτή την έννοια, ο λαϊκισμός αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τη δημοκρατία. Οι λαϊκιστές είναι έτοιμοι να ανατρέψουν, εν ονόματι μιας «γνήσιας λαϊκής βούλησης», τα συνταγματικά θεμέλια της φιλελεύθερης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπως είδαμε πρόσφατα να συμβαίνει στην Ουγγαρία και την Τουρκία.