Εφημερίδα “ΈΘΝΟΣ”, 22/5/2012
Υποστηρίχθηκε ότι η αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις εκλογές αποδεικνύει την ανεπάρκεια των συνταγματικών ρυθμίσεων που αφορούν τη διαδικασία ανάδειξης κυβέρνησης, καταλήγοντας στην ανάγκη να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας μέσω συνταγματικής αναθεώρησης (Τα Νέα, 17.5.12). Όμως τι θα μπορούσε να προβλέπει εναλλακτικά το Σύνταγμα; Μήπως να ανατεθεί στον Πρόεδρο η αρμοδιότητα να ορίζει κατά βούληση πρωθυπουργό εάν δεν τελεσφορήσουν οι διερευνητικές εντολές; Πώς θα μπορούσε ο Πρόεδρος να επιβάλει στη Βουλή να στηρίξει μία κυβέρνηση εάν τα πολιτικά κόμματα αρνούνται να συνεργαστούν, έστω παρέχοντας ψήφο ανοχής;
Αποτελεί θεμελιώδες συστατικό στοιχείο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ότι η κυβέρνηση οφείλει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Αυτό δεν αλλάζει παρά μόνο εάν μεταβληθεί το πολίτευμα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό, που θα προϋπέθετε άσκηση συντακτικής εξουσίας. Κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν τη μεταφορά ισχύος από τον πρωθυπουργό σε έναν άμεσα εκλεγμένο Πρόεδρο, προκαλώντας πλήρη μετασχηματισμό στη λειτουργία του κράτους και ανατροπή μίας κοινοβουλευτικής παράδοσης 150 ετών. Πέρα από την υπερσυγκέντρωση εξουσιών σε ένα πρόσωπο, θα οδηγούσε επίσης στην έξαρση των λαϊκιστικών παθογενειών της πολιτικής ζωής, σε μία περίοδο όπου ευνοείται ο ακραία δημαγωγικός λόγος.
Μήπως ενίσχυση του ρόλου του Προέδρου θα σήμαινε κατάργηση της αρχής της δεδηλωμένης, σύμφωνα με την οποία η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης παρέχεται στο πρόσωπο που με βάση την κοινοβουλευτική δύναμη των κομμάτων τεκμαίρεται ότι θα λάβει ψήφο εμπιστοσύνης; Η αρχή της δεδηλωμένης αποτέλεσε αντικείμενο σοβαρών αντιμαχιών και διεκδικήσεων για περισσότερα από 100 χρόνια, δηλαδή από την καθιέρωσή της το 1875 χάρη στον Χαρίλαο Τρικούπη μέχρι την αναθεώρηση του 1986. Η παραβίασή της από τον βασιλιά υπήρξε κατ’ επανάληψη αφορμή εκτροπών, με αποκορύφωμα όσα συνέβησαν τον Ιούλιο του 1965. Θα ήταν, λοιπόν, αδιανόητη η ανάθεση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της εξουσίας να ορίζει κατά βούληση τον πρωθυπουργό.
Ακούστηκαν, επίσης, ορισμένες μεμονωμένες ενστάσεις σχετικά με τον τρόπο που άσκησε τα καθήκοντά του ο Πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας, ιδίως ως προς τη διάρκεια και τον συντονισμό της διαδικασίας. Πρόκειται για απόψεις που εκφράζονται ιδίως από πρόσωπα που αγνοούν τα προβλεπόμενα στο Σύνταγμα, ή από όσους αποσκοπούν στην απαξίωση των θεσμών και στην εξυπηρέτηση επικίνδυνων πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αν και ατελέσφορη, η διαδικασία ανάδειξης κυβέρνησης τηρήθηκε με απόλυτο σεβασμό στη συνταγματική νομιμότητα και με πολιτική δεξιότητα. Η αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης παρά του υποδειγματικούς προεδρικούς χειρισμούς οφείλεται στην πολιτική πόλωση και στην έλλειψη κουλτούρας συνεργασίας των κομμάτων, μετά από 38 χρόνια δικομματισμού. Ωστόσο η δημοκρατία βγήκε τελικά ενισχυμένη, αφού για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία απαιτήθηκε άμεση επαναπροκήρυξη εκλογών, η οποία συντελέστηκε χωρίς παρεκτροπές. Η συμβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας στη συνταγματική ομαλότητα υπήρξε καταλυτική.
Μήπως ενίσχυση του ρόλου του Προέδρου θα σήμαινε κατάργηση της αρχής της δεδηλωμένης, σύμφωνα με την οποία η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης παρέχεται στο πρόσωπο που με βάση την κοινοβουλευτική δύναμη των κομμάτων τεκμαίρεται ότι θα λάβει ψήφο εμπιστοσύνης; Η αρχή της δεδηλωμένης αποτέλεσε αντικείμενο σοβαρών αντιμαχιών και διεκδικήσεων για περισσότερα από 100 χρόνια, δηλαδή από την καθιέρωσή της το 1875 χάρη στον Χαρίλαο Τρικούπη μέχρι την αναθεώρηση του 1986. Η παραβίασή της από τον βασιλιά υπήρξε κατ’ επανάληψη αφορμή εκτροπών, με αποκορύφωμα όσα συνέβησαν τον Ιούλιο του 1965. Θα ήταν, λοιπόν, αδιανόητη η ανάθεση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της εξουσίας να ορίζει κατά βούληση τον πρωθυπουργό.
Ακούστηκαν, επίσης, ορισμένες μεμονωμένες ενστάσεις σχετικά με τον τρόπο που άσκησε τα καθήκοντά του ο Πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας, ιδίως ως προς τη διάρκεια και τον συντονισμό της διαδικασίας. Πρόκειται για απόψεις που εκφράζονται ιδίως από πρόσωπα που αγνοούν τα προβλεπόμενα στο Σύνταγμα, ή από όσους αποσκοπούν στην απαξίωση των θεσμών και στην εξυπηρέτηση επικίνδυνων πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αν και ατελέσφορη, η διαδικασία ανάδειξης κυβέρνησης τηρήθηκε με απόλυτο σεβασμό στη συνταγματική νομιμότητα και με πολιτική δεξιότητα. Η αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης παρά του υποδειγματικούς προεδρικούς χειρισμούς οφείλεται στην πολιτική πόλωση και στην έλλειψη κουλτούρας συνεργασίας των κομμάτων, μετά από 38 χρόνια δικομματισμού. Ωστόσο η δημοκρατία βγήκε τελικά ενισχυμένη, αφού για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία απαιτήθηκε άμεση επαναπροκήρυξη εκλογών, η οποία συντελέστηκε χωρίς παρεκτροπές. Η συμβολή του Προέδρου της Δημοκρατίας στη συνταγματική ομαλότητα υπήρξε καταλυτική.