“Εφημερίδα των Συντακτών”, 24/3/2016
Σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Αλλαγές συνταγματικές, χωρίς αναθεώρηση» («Καθημερινή», 13.3.2016), ο καθηγητής Αντ. Μανιτάκης υποστηρίζει ότι υπό τις παρούσες συνθήκες κάθε πρωτοβουλία για αναθεώρηση του Συντάγματος είναι «ανώφελη, παραπλανητική και τελικά μάταιη».
Η άποψή του αυτή δεν υπονοεί ότι το Σύνταγμά μας είναι τέλειο, αλλά ότι η αλλαγή του δεν μπορεί σήμερα να συμβάλει στην αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων του κράτους και της οικονομίας. Υπό αυτή την έννοια, φαίνεται να υποτιμάει τη σημασία του Συντάγματός μας και τις σοβαρές επιπτώσεις για την οργάνωση της κρατικής δράσης και τη λειτουργία της οικονομίας.
Πράγματι, η συνταγματική αναθεώρηση δεν αποτελεί έναν μαγικό μηχανισμό διόρθωσης όλων των κακώς κειμένων. Η μεταρρύθμιση του Συντάγματος δεν θα μπορούσε να επιλύσει ως διά μαγείας παθογένειες όπως το πελατειακό κράτος και οι στρεβλώσεις του παραγωγικού μοντέλου.
Ομως ένα ορθολογικό Σύνταγμα θα απέτρεπε μια σειρά από κρίσιμα προβλήματα λειτουργίας του πολιτικού συστήματος και θα ενίσχυε τη σταθερότητά του, ως προϋπόθεση και για την ανάταξη της οικονομίας. Οπως έχει άλλωστε υποστηριχθεί εκτενώς (βλ. Ξ. Κοντιάδης, «Το Ανορθολογικό μας Σύνταγμα», εκδ. Παπαζήση 2015), είναι πολλές οι συνταγματικές διατάξεις που προκαλούν ή επιτείνουν κρατικές δυσλειτουργίες.
Τόσο τα φιλοευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα όσο και η επιστημονική κοινότητα έχουν συμφωνήσει σε σημαντικό βαθμό ως προς τις αναγκαίες συνταγματικές αλλαγές.
Ενδεικτικά αναφέρονται η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, που μπορεί να προκαλέσει πρόωρες εκλογές, όπως συνέβη με τις καταστροφικές εκλογές του Ιανουαρίου 2015, η διαδικασία ανάδειξης των μελών των ανεξάρτητων αρχών, που έχει οδηγήσει στη μη στελέχωση και την παραλυσία τους, η επιλογή της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, η πρόωρη διάλυση της Βουλής κατ’ επίκληση εθνικού θέματος με προσχηματικό τρόπο και η διαδικασία ποινικής ευθύνης των υπουργών.
Αλλά και η ίδια η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος, που ο Αντ. Μανιτάκης συμφωνεί ότι είναι χρονοβόρα και πολύπλοκη, αποτελεί μια συνταγματική ρύθμιση της οποίας κρίνεται αναγκαία η τροποποίηση.
Το Σύνταγμά μας πρέπει να αλλάξει. Παράλληλα πρέπει να μεταρρυθμιστεί χωρίς χρονοτριβή ο εκλογικός νόμος και να ενισχυθεί το θεσμικό οπλοστάσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Πρόκειται για αλληλένδετες παρεμβάσεις, που θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό του πολιτικού μας συστήματος και στην έξοδο από την κρίση, καθώς και στη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής κουλτούρας.
Είναι σφάλμα να εξαιρείται η συνταγματική αναθεώρηση από τις μείζονος σημασίας θεσμικές παρεμβάσεις που πρέπει να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατόν.