Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 3/06/2008
Η αντιπαράθεση Ομπάμα-Κλίντον για το χρίσμα των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ πλησιάζει στο τέλος της. Πρόκειται για μία εσωκομματική σύγκρουση με αρκετές ακραίες στιγμές και χτυπήματα κάτω από τη ζώνη. Όμως, όσα μειονεκτήματα και αν μπορεί να προσάψει κανείς στο αμερικανικό μοντέλο δημοκρατίας, οφείλει πάντως να αναγνωρίσει ότι κατά την ανάδειξη των υποψήφιων προέδρων οι εκλογικές διαδικασίες είναι ανοιχτές για όλους τους πολίτες. Αντίθετα, στη χώρα μας ένα παρεμφερές σύστημα εκλογής αρχηγού-υποψήφιου πρωθυπουργού δοκιμάστηκε μόλις πρόσφατα, στην κομματική αναμέτρηση για την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ στις 11 Νοεμβρίου. Είχε βέβαια προηγηθεί η εκλογή του Γ. Παπανδρέου με άμεση ψηφοφορία τον Φεβρουάριο του 2004, με δημοψηφισματικό όμως χαρακτήρα, καθώς την ψήφο των μελών και φίλων του κόμματος είχε διεκδικήσει μόνον ένας υποψήφιος.
Πέρασαν ήδη περισσότεροι από έξι μήνες από εκείνη την εσωκομματική αναμέτρηση, γεγονός που επιτρέπει μία πιο νηφάλια και αποστασιοποιημένη αξιολόγησή της. Ανεξάρτητα από τις επιφυλάξεις που διατυπώθηκαν τότε σχετικά με το κατά πόσον τηρήθηκε στην πράξη η «ισότητα των όπλων» μεταξύ των υποψηφίων, ωστόσο αναμφίβολα αποτέλεσε ένα μεγάλο βήμα για την ανάπτυξη της εσωκομματικής δημοκρατίας. Σε μια εποχή έντονης αποϊδεολογικοποίησης, αποπολιτικοποίησης και απομάκρυνσης των πολιτών από τα κόμματα, η συμμετοχή περίπου 700.000 ατόμων στις εσωκομματικές εκλογές συνιστά ένα επιτυχημένο πείραμα, που εάν διευρυνόταν και έβρισκε μιμητές θα μπορούσε να συμβάλει στην αναζωογόνηση του κομματικού συστήματος.
Μήπως ωστόσο θα ήταν σκόπιμο να ενισχυθεί η εσωκομματική δημοκρατία με νομοθετική παρέμβαση; Η απάντηση είναι ότι το Σύνταγμα προτρέπει μεν τα κόμματα να οργανώνονται με δημοκρατικό τρόπο, όμως κυρίαρχη αρχή αποτελεί η ελάχιστη παρέμβαση στην εσωκομματική τους λειτουργία. Η επιλογή αυτή έχει μια ιστορική εξήγηση, δηλαδή τις μεσοπολεμικές και μετεμφυλιακές, αυταρχικές απαγορεύσεις στην πολιτική και κομματική ζωή. Η εύλογη δυσπιστία απέναντι σε οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση στην κομματική ζωή δεν σημαίνει, πάντως, ότι τα χέρια του νομοθέτη είναι δεμένα, καθώς θα μπορούσε να θεσπίσει κίνητρα για τα κόμματα που επιλέγουν να εφαρμόσουν διαδικασίες προκριματικών εκλογών και άμεσης ανάδειξης του αρχηγού τους ή και των υποψήφιων βουλευτών τους. Ένα τέτοιο κίνητρο θα αποτελούσε ιδίως η επιπρόσθετη χρηματοδότησή τους. Η πρόταση αυτή δικαιολογείται ειδικά ως προς την εκλογή αρχηγού, ένα ζήτημα που δεν αφορά μόνο τα κόμματα, αλλά και μία σειρά σημαντικών κρατικών λειτουργιών.
Μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση εμπεριέχει πρωτίστως μία ισχυρή συμβολική δύναμη με ευρύτερες πολιτικές και αξιακές προεκτάσεις. Άλλωστε, σε τελική ανάλυση, η αξία της διασφάλισης της εσωκομματικής δημοκρατίας για τη λειτουργία του πολιτεύματος δεν αποτιμάται με οικονομικούς όρους. Ο περιορισμός των ολιγαρχικών-γραφειοκρατικών τάσεων στη λειτουργία των κομμάτων αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για την αναβάθμιση του πολιτικού και κομματικού μας συστήματος.