Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 24/2/2009
Οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρίσης δεν έχουν γίνει ακόμη ορατές σε όλη τους την έκταση στη χώρα μας, αφού η έκθεση του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος στα «τοξικά» τραπεζικά προϊόντα υπήρξε περιορισμένη. Όμως οι εγγενείς διαρθρωτικές δυσλειτουργίες της ελληνικής οικονομίας αναπόφευκτα θα διογκώσουν κατά τους επόμενους μήνες τις επιπτώσεις της κρίσης σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Ήδη οι πυλώνες του ελληνικού «αναπτυξιακού μοντέλου», δηλαδή τουρισμός, ναυτιλία και κατασκευές, εμφανίζουν τις πρώτες ισχυρές ενδείξεις μιας επερχόμενης καθίζησης, που όλα δείχνουν ότι θα έχει κρίσιμες κοινωνικές προεκτάσεις, με έξαρση της ανεργίας, της φτώχειας και των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και παραβατικότητας.
Ωστόσο την ίδια ώρα που στις ανεπτυγμένες δυτικές δημοκρατίες διεξάγεται μια γόνιμη συζήτηση για την αναδιάρθρωση της σχέσης δημόσιου – ιδιωτικού τομέα στην οικονομία, την αναγκαιότητα εκ νέου οριοθέτησης του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους και την εισαγωγή νέων κανόνων στο διεθνές εμπόριο, το ελληνικό πρόβλημα παραμένει εγκλωβισμένο στα στοιχειώδη: Ποιοι πρέπει να φορολογούνται και με ποιον τρόπο, πώς θα καταπολεμήσει η πολιτεία τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή, γιατί έχει εκτοξευθεί η αδήλωτη εργασία σε δυσθεώρητα ύψη, πώς θα αντιμετωπιστούν τα ενδημικά φαινόμενα πολιτικής και οικονομικής διαφθοράς, πώς θα λειτουργήσει επιτέλους το κράτος με τρόπο φιλικό για τον πολίτη και τις επιχειρήσεις, ποιες αλλαγές απαιτούνται ώστε να παράξει το εκπαιδευτικό σύστημα νέα γνώση, πώς θα αξιοποιηθούν οι κοινωνικές μεταβιβάσεις και θα οργανωθεί αποτελεσματικά το κοινωνικό κράτος;
Είναι μακρύς ο κατάλογος με τα ζητήματα που παραμένουν εκκρεμή επί δεκαετίες, ενώ θεωρούνται προ πολλού λυμένα στα προηγμένα δυτικά κράτη. Μπροστά στην οικονομική κρίση τέτοιου τύπου ελλείμματα λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές του προβλήματος. Οι διαρθρωτικές δυσλειτουργίες και οι παγιωμένες παθογένειες του κρατικού μηχανισμού και της ελληνικής οικονομίας κατ’ ουσίαν αποτελούν τον πλέον ανασχετικό παράγοντα για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Αυτές οι παθογένειες αποδεικνύουν τελικά την κατάρρευση του ελληνικού πολιτικού συστήματος, το έλλειμμα ηγεσίας και αξιοπιστίας της πολιτικής τάξης, την αδυναμία επεξεργασίας ενός σχεδίου αν όχι για τη συνολική αντιμετώπιση της κρίσης, έστω για τον εξορθολογισμό βασικών λειτουργιών του κράτους και της αγοράς.
Η οικονομική κρίση, που πρόκειται να κορυφωθεί τους επόμενους μήνες, θα αφήσει πίσω της χιλιάδες οικογένειες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στα όρια της απόγνωσης. Παρ’ όλα αυτά, κυριαρχεί ακόμη η ενασχόληση με μικροκομματικές αντεγκλήσεις και σενάρια. Την κρίση θα ακολουθήσει μια άνευ προηγουμένου κοινωνική ένταση, πιθανόν μια κοινωνική έκρηξη. Άγνωστο παραμένει, όμως, εάν μέσα από αυτές τις διεργασίες ενδέχεται να προκύψει μια νέα αντίληψη για την πολιτική, που θα οδηγήσει σε τομές στο κράτος και την οικονομία, ή αν θα συνεχιστεί η αυτοκαταστροφική πορεία της χώρας.
Ωστόσο την ίδια ώρα που στις ανεπτυγμένες δυτικές δημοκρατίες διεξάγεται μια γόνιμη συζήτηση για την αναδιάρθρωση της σχέσης δημόσιου – ιδιωτικού τομέα στην οικονομία, την αναγκαιότητα εκ νέου οριοθέτησης του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους και την εισαγωγή νέων κανόνων στο διεθνές εμπόριο, το ελληνικό πρόβλημα παραμένει εγκλωβισμένο στα στοιχειώδη: Ποιοι πρέπει να φορολογούνται και με ποιον τρόπο, πώς θα καταπολεμήσει η πολιτεία τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή, γιατί έχει εκτοξευθεί η αδήλωτη εργασία σε δυσθεώρητα ύψη, πώς θα αντιμετωπιστούν τα ενδημικά φαινόμενα πολιτικής και οικονομικής διαφθοράς, πώς θα λειτουργήσει επιτέλους το κράτος με τρόπο φιλικό για τον πολίτη και τις επιχειρήσεις, ποιες αλλαγές απαιτούνται ώστε να παράξει το εκπαιδευτικό σύστημα νέα γνώση, πώς θα αξιοποιηθούν οι κοινωνικές μεταβιβάσεις και θα οργανωθεί αποτελεσματικά το κοινωνικό κράτος;
Είναι μακρύς ο κατάλογος με τα ζητήματα που παραμένουν εκκρεμή επί δεκαετίες, ενώ θεωρούνται προ πολλού λυμένα στα προηγμένα δυτικά κράτη. Μπροστά στην οικονομική κρίση τέτοιου τύπου ελλείμματα λειτουργούν ως πολλαπλασιαστές του προβλήματος. Οι διαρθρωτικές δυσλειτουργίες και οι παγιωμένες παθογένειες του κρατικού μηχανισμού και της ελληνικής οικονομίας κατ’ ουσίαν αποτελούν τον πλέον ανασχετικό παράγοντα για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Αυτές οι παθογένειες αποδεικνύουν τελικά την κατάρρευση του ελληνικού πολιτικού συστήματος, το έλλειμμα ηγεσίας και αξιοπιστίας της πολιτικής τάξης, την αδυναμία επεξεργασίας ενός σχεδίου αν όχι για τη συνολική αντιμετώπιση της κρίσης, έστω για τον εξορθολογισμό βασικών λειτουργιών του κράτους και της αγοράς.
Η οικονομική κρίση, που πρόκειται να κορυφωθεί τους επόμενους μήνες, θα αφήσει πίσω της χιλιάδες οικογένειες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στα όρια της απόγνωσης. Παρ’ όλα αυτά, κυριαρχεί ακόμη η ενασχόληση με μικροκομματικές αντεγκλήσεις και σενάρια. Την κρίση θα ακολουθήσει μια άνευ προηγουμένου κοινωνική ένταση, πιθανόν μια κοινωνική έκρηξη. Άγνωστο παραμένει, όμως, εάν μέσα από αυτές τις διεργασίες ενδέχεται να προκύψει μια νέα αντίληψη για την πολιτική, που θα οδηγήσει σε τομές στο κράτος και την οικονομία, ή αν θα συνεχιστεί η αυτοκαταστροφική πορεία της χώρας.