Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 24/8/2010
Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη χώρα, απειλώντας να σαρώσει την κοινωνική συνοχή και τις μεταπολιτευτικές πολιτικές συντεταγμένες. Ενδεχομένως δεν έχουν γίνει επαρκώς αντιληπτές οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που θα επιφέρει η επιβεβαίωση της πρόγνωσης σχετικά με την εκτόξευση της ανεργίας κοντά στο 20% του ενεργού πληθυσμού. Πρόκειται για πρόσφατες προβλέψεις ερευνητικών οργανισμών, που έχουν όμως προαναγγελθεί από την ίδια την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας ήδη εδώ και λίγους μήνες.
Αν, μάλιστα, στον αριθμό αυτό προστεθούν οι νέοι, που δεν έχουν ακόμη εισέλθει στην αγορά εργασίας, όσοι καταλαμβάνουν θέσεις μερικής ή περιοδικής απασχόλησης με ευτελείς αμοιβές, καθώς και οι χιλιάδες ανεξάρτητοι ή ελεύθεροι επαγγελματίες που φυτοζωούν, τότε ο πραγματικός αριθμός των ανέργων αναμένεται σε λίγους μήνες να υπερβεί, σε πραγματικά μεγέθη, το 35% του ενεργού πληθυσμού. Αυτό συνεπάγεται υπερδιπλασιασμό των ατόμων που θα πληγούν από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, χωρίς να διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον ούτε η δυνατότητα απορρόφησής τους από την αγορά εργασίας, ούτε όμως και η κρατική συνδρομή με αποτελεσματικές πολιτικές απασχόλησης.
Το φάντασμα της ανεργίας, στην έκταση που όλα δείχνουν ότι θα λάβει προς τα τέλη του έτους, αποτελεί φαινόμενο πρωτόγνωρο όχι μόνο για την Ελλάδα της μεταπολίτευσης, αλλά ακόμη και για τη μετεμφυλιακή περίοδο, όταν υπήρχε έστω η επιλογή της αθρόας μετανάστευσης, κατά κύριο λόγο στη Δυτική Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία. Σήμερα αυτή η διέξοδος δεν υπάρχει κατ’ ουσία για το μεγαλύτερο μέρος των ανέργων, παρά μόνο για όσους διαθέτουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο ή ειδικές τεχνικές δεξιότητες. Δεν υφίσταται, όμως, ούτε η προοπτική της υψηλής ανάπτυξης, όχι στο ύψος των δεκαετιών του ‘50 και του ‘60, αλλά ούτε καν στο 4% που αναπτυσσόταν κατά μέσο όρο η ελληνική οικονομία μέχρι πριν από μία τετραετία.
Η κυβέρνηση είναι εγκλωβισμένη, εκούσα άκουσα, στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που συμφωνήθηκαν με την τρόικα, με αποτέλεσμα να μη διαθέτει περιθώρια αξιοποίησης δημόσιων δαπανών με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Ταυτόχρονα, παγιωμένες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και διοικητικά βάρη, που δυσχεραίνουν περαιτέρω την επιχειρηματικότητα και την απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων, δεν έχουν ακόμη καταπολεμηθεί με συστηματικό τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό δεν μοιάζει απίθανο να παραμείνει επί μακρόν η ανεργία σε ακραία επίπεδα.
Η μείωση μισθών και συντάξεων, σε συνάρτηση με τον απρόβλεπτα υψηλό πληθωρισμό, σε συνθήκες αρνητικής ανάπτυξης, συρρικνώνουν καθημερινά το πραγματικό εισόδημα των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων. Παράλληλα, σχεδόν σε κάθε οικογένεια κάποιο μέλος της αναμένεται πλέον να εγκλωβιστεί εκτός αγοράς εργασίας ή σε συνθήκες αβεβαιότητας και υποαπασχόλησης, προκαλώντας, πέρα από οικονομικά, και έντονα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Αναμφίβολα, η καταβαράθρωση ευρέων τμημάτων της κοινωνίας σε συνθήκες ανεργίας και ανέχειας θα προκαλέσει τεκτονικές μετατοπίσεις και στην πολιτική σκηνή.
Αν, μάλιστα, στον αριθμό αυτό προστεθούν οι νέοι, που δεν έχουν ακόμη εισέλθει στην αγορά εργασίας, όσοι καταλαμβάνουν θέσεις μερικής ή περιοδικής απασχόλησης με ευτελείς αμοιβές, καθώς και οι χιλιάδες ανεξάρτητοι ή ελεύθεροι επαγγελματίες που φυτοζωούν, τότε ο πραγματικός αριθμός των ανέργων αναμένεται σε λίγους μήνες να υπερβεί, σε πραγματικά μεγέθη, το 35% του ενεργού πληθυσμού. Αυτό συνεπάγεται υπερδιπλασιασμό των ατόμων που θα πληγούν από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, χωρίς να διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον ούτε η δυνατότητα απορρόφησής τους από την αγορά εργασίας, ούτε όμως και η κρατική συνδρομή με αποτελεσματικές πολιτικές απασχόλησης.
Το φάντασμα της ανεργίας, στην έκταση που όλα δείχνουν ότι θα λάβει προς τα τέλη του έτους, αποτελεί φαινόμενο πρωτόγνωρο όχι μόνο για την Ελλάδα της μεταπολίτευσης, αλλά ακόμη και για τη μετεμφυλιακή περίοδο, όταν υπήρχε έστω η επιλογή της αθρόας μετανάστευσης, κατά κύριο λόγο στη Δυτική Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία. Σήμερα αυτή η διέξοδος δεν υπάρχει κατ’ ουσία για το μεγαλύτερο μέρος των ανέργων, παρά μόνο για όσους διαθέτουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο ή ειδικές τεχνικές δεξιότητες. Δεν υφίσταται, όμως, ούτε η προοπτική της υψηλής ανάπτυξης, όχι στο ύψος των δεκαετιών του ‘50 και του ‘60, αλλά ούτε καν στο 4% που αναπτυσσόταν κατά μέσο όρο η ελληνική οικονομία μέχρι πριν από μία τετραετία.
Η κυβέρνηση είναι εγκλωβισμένη, εκούσα άκουσα, στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που συμφωνήθηκαν με την τρόικα, με αποτέλεσμα να μη διαθέτει περιθώρια αξιοποίησης δημόσιων δαπανών με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Ταυτόχρονα, παγιωμένες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και διοικητικά βάρη, που δυσχεραίνουν περαιτέρω την επιχειρηματικότητα και την απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων, δεν έχουν ακόμη καταπολεμηθεί με συστηματικό τρόπο. Στο πλαίσιο αυτό δεν μοιάζει απίθανο να παραμείνει επί μακρόν η ανεργία σε ακραία επίπεδα.
Η μείωση μισθών και συντάξεων, σε συνάρτηση με τον απρόβλεπτα υψηλό πληθωρισμό, σε συνθήκες αρνητικής ανάπτυξης, συρρικνώνουν καθημερινά το πραγματικό εισόδημα των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων. Παράλληλα, σχεδόν σε κάθε οικογένεια κάποιο μέλος της αναμένεται πλέον να εγκλωβιστεί εκτός αγοράς εργασίας ή σε συνθήκες αβεβαιότητας και υποαπασχόλησης, προκαλώντας, πέρα από οικονομικά, και έντονα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Αναμφίβολα, η καταβαράθρωση ευρέων τμημάτων της κοινωνίας σε συνθήκες ανεργίας και ανέχειας θα προκαλέσει τεκτονικές μετατοπίσεις και στην πολιτική σκηνή.