Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 25/1/2011
Τους τελευταίους μήνες έγιναν οδυνηρά ορατές οι επιπτώσεις των κοσμοϊστορικών εξελίξεων στη λειτουργία της οικονομίας και της πολιτικής, που σε ανύποπτο χρόνο είχαν αποκληθεί «παγκοσμιοποίηση». Πρόκειται για ραγδαίες μεταλλάξεις, που δεν χαρακτηρίζονται από προσωρινότητα αλλά συνιστούν συντριπτική ρήξη με όλες τις παρελθούσες βεβαιότητες ως προς την οργάνωση των παραγωγικών σχέσεων, την άσκηση της πολιτικής εξουσίας, ακόμη και το περιεχόμενο της κρατικής κυριαρχίας.
Ούτε η ελληνική περίπτωση αποτελεί βέβαια μία παράπλευρη συνέπεια της κρατικής κακοδιαχείρισης, της διαφθοράς και της ανεπάρκειας της πολιτικής τάξης. Αυταπατώνται λοιπόν όσοι προσδοκούν την επιστροφή στην προτέρα κατάσταση. Με τη διεθνή κρίση ολοκληρώνεται ένας ιστορικός κύκλος και αναθεωρούνται όλες οι παραδοσιακές αντιλήψεις για τη σχέση του ατομικού με το συλλογικό, του εθνικού με το υπερεθνικό, του κράτους με την αγορά. Τους ριζικούς αυτούς μετασχηματισμούς, που τελούν σε άρρηκτη διασύνδεση με τη μεταμόρφωση των αξιακών θεμελίων των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, αναλύει στο πρόσφατο βιβλίο του «Η Επινόηση της Ετερότητας» ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, όπου θέτει το ερώτημα μήπως η πολιτική που γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια και, ακόμη περισσότερο, εάν αυτό που εξακολουθούμε σήμερα να ονομάζουμε πολιτικό έχει πάψει να είναι κατά κυριολεξία πολιτικό. Ο κορυφαίος Έλληνας διανοούμενος εξηγεί τις καταλυτικές προεκτάσεις της ασύλληπτης κινητικότητας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, που επιδιώκει το άμεσο κέρδος αδιαφορώντας για τις συνέπειες, κερδοσκοπώντας, «ξεπλένοντας», καταστρέφοντας.
Οι κεφαλαιούχοι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν χρειάζεται πλέον να διατηρούν σταθερές σχέσεις με τα κράτη-έθνη με τα οποία φαινομενικά συνδέονται. Έτσι, οι εθνικές πολιτικές εξουσίες διαθέτουν ολοένα πιο περιορισμένους μηχανισμούς τιθάσευσης των ακαριαία μετακινούμενων πειρατών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Υποταγμένες στις αποφάσεις των ομάδων που ελέγχουν και αξιολογούν τη διακίνηση των κεφαλαίων, της γνώσης, της τεχνολογίας και της πληροφορίας, οι πολιτικές εξουσίες απεκδύονται την εγγενή αποφασιστικότητα της πολιτικής, αποϊδεολογικοποιούνται, ακολουθούν πειθήνια τις προκατασκευασμένες συνταγές τεχνοκρατών οι οποίοι υπηρετούν τον θεό του ιδιωτικοποιημένου οικονομικού ορθολογισμού.
Οι ευνουχισμένες πολιτικές τάξεις περιορίζονται στη διαχείριση κρίσεων, αναγκών και διλημμάτων λαμβάνοντας έξωθεν εντολές. Όπως γράφει ο Τσουκαλάς, η πολιτική οχυρώνεται σήμερα πίσω από την αξιακή της αχρωματοψία. Όλες οι κοινωνικές κατακτήσεις του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα καταρρέουν, η εργασία ανανοηματοδοτείται ως ένα ακόμη εμπόρευμα, ενώ η κοινωνική ασφάλιση, η εκπαίδευση, η περίθαλψη «ανταποδοτικοποιούνται». Η πολιτική νίπτει τας χείρας της, το κράτος υποχωρεί από το πεδίο της κοινωνικής αναδιανομής και τα άτομα χρεώνονται την πλήρη ευθύνη της μοίρας τους.
Ούτε η ελληνική περίπτωση αποτελεί βέβαια μία παράπλευρη συνέπεια της κρατικής κακοδιαχείρισης, της διαφθοράς και της ανεπάρκειας της πολιτικής τάξης. Αυταπατώνται λοιπόν όσοι προσδοκούν την επιστροφή στην προτέρα κατάσταση. Με τη διεθνή κρίση ολοκληρώνεται ένας ιστορικός κύκλος και αναθεωρούνται όλες οι παραδοσιακές αντιλήψεις για τη σχέση του ατομικού με το συλλογικό, του εθνικού με το υπερεθνικό, του κράτους με την αγορά. Τους ριζικούς αυτούς μετασχηματισμούς, που τελούν σε άρρηκτη διασύνδεση με τη μεταμόρφωση των αξιακών θεμελίων των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, αναλύει στο πρόσφατο βιβλίο του «Η Επινόηση της Ετερότητας» ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, όπου θέτει το ερώτημα μήπως η πολιτική που γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια και, ακόμη περισσότερο, εάν αυτό που εξακολουθούμε σήμερα να ονομάζουμε πολιτικό έχει πάψει να είναι κατά κυριολεξία πολιτικό. Ο κορυφαίος Έλληνας διανοούμενος εξηγεί τις καταλυτικές προεκτάσεις της ασύλληπτης κινητικότητας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, που επιδιώκει το άμεσο κέρδος αδιαφορώντας για τις συνέπειες, κερδοσκοπώντας, «ξεπλένοντας», καταστρέφοντας.
Οι κεφαλαιούχοι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν χρειάζεται πλέον να διατηρούν σταθερές σχέσεις με τα κράτη-έθνη με τα οποία φαινομενικά συνδέονται. Έτσι, οι εθνικές πολιτικές εξουσίες διαθέτουν ολοένα πιο περιορισμένους μηχανισμούς τιθάσευσης των ακαριαία μετακινούμενων πειρατών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Υποταγμένες στις αποφάσεις των ομάδων που ελέγχουν και αξιολογούν τη διακίνηση των κεφαλαίων, της γνώσης, της τεχνολογίας και της πληροφορίας, οι πολιτικές εξουσίες απεκδύονται την εγγενή αποφασιστικότητα της πολιτικής, αποϊδεολογικοποιούνται, ακολουθούν πειθήνια τις προκατασκευασμένες συνταγές τεχνοκρατών οι οποίοι υπηρετούν τον θεό του ιδιωτικοποιημένου οικονομικού ορθολογισμού.
Οι ευνουχισμένες πολιτικές τάξεις περιορίζονται στη διαχείριση κρίσεων, αναγκών και διλημμάτων λαμβάνοντας έξωθεν εντολές. Όπως γράφει ο Τσουκαλάς, η πολιτική οχυρώνεται σήμερα πίσω από την αξιακή της αχρωματοψία. Όλες οι κοινωνικές κατακτήσεις του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα καταρρέουν, η εργασία ανανοηματοδοτείται ως ένα ακόμη εμπόρευμα, ενώ η κοινωνική ασφάλιση, η εκπαίδευση, η περίθαλψη «ανταποδοτικοποιούνται». Η πολιτική νίπτει τας χείρας της, το κράτος υποχωρεί από το πεδίο της κοινωνικής αναδιανομής και τα άτομα χρεώνονται την πλήρη ευθύνη της μοίρας τους.