Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 28/2/2012
Η συμφωνία για το κούρεμα του χρέους περιέλαβε ειδική αναφορά στην αναγκαιότητα συνταγματικής αναθεώρησης. Για την αλλαγή του Συντάγματος προβλέπεται μια διαδικασία αργόσυρτη και περίπλοκη: απαιτούνται αυξημένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, διενέργεια βουλευτικών εκλογών και πάροδος μιας πενταετίας από την ολοκλήρωση μιας συνταγματικής αναθεώρησης μέχρι την έναρξη της επόμενης. Επίσης δεν είναι επιτρεπτή η αλλαγή συγκεκριμένων συνταγματικών ρυθμίσεων. Ετσι, για παράδειγμα, δεν είναι επιτρεπτός ο μετασχηματισμός της μορφής του πολιτεύματος από κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία.
Τα αίτια της περίπλοκης διαδικασίας αναθεώρησης του ελληνικού Συντάγματος είναι ιδίως ιστορικά. Αποτυπώνουν, ταυτόχρονα, μια παγιωμένη πολιτική κουλτούρα πόλωσης και διχαστικών πρακτικών ακόμη και στα μεγάλα θεσμικά θέματα της πολιτείας. Ενώ στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη το Σύνταγμα αποτελεί ένα ζωντανό εργαλείο άσκησης και οριοθέτησης της πολιτικής εξουσίας, στην Ελλάδα η αλλαγή του παραμένει ταμπού. Την ίδια ώρα η επίκλησή του γίνεται χωρίς μέτρο από κάθε διαφωνούντα έναντι οποιασδήποτε πολιτικής ενίοτε και δίχως σοβαρότητα.
Η Ελλάδα αλλάζει και πρέπει να αλλάξει. Χωρίς ρηξικέλευθες μεταβολές στους θεσμούς, στο πολιτικό σύστημα, στη δημόσια διοίκηση, την οικονομία, την εκπαίδευση, στις κοινωνικές αντιλήψεις και πρακτικές η χώρα θα οδηγηθεί στην πλήρη απαξίωση, την παρακμή και την υποβάθμιση όλων των δεικτών ισχύος και ευμάρειας. Στην προσπάθεια ανάταξης η αναθεώρηση του Συντάγματος δεν αποτελεί ούτε αναγκαίο ούτε επαρκές εγχείρημα. Αλλάζοντας το Σύνταγμα δεν επιλύονται ως διά μαγείας μείζονα προβλήματα του κράτους και της οικονομίας. Ωστόσο μια συνταγματική μεταρρύθμιση θα ήταν ασφαλώς χρήσιμη, αφού μπορεί να συμβάλει στην ανανέωση του πολιτικού συστήματος. Σκόπιμο είναι επίσης να τροποποιηθεί η ίδια η διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης. Σε περίπου 15 μήνες συμπληρώνεται η προβλεπόμενη προθεσμία για την έναρξη μιας νέας αναθεωρητικής πρωτοβουλίας. Τα κόμματα αμέσως μετά τις ερχόμενες εκλογές, όποτε και αν αυτές πραγματοποιηθούν, πρέπει να ξεκινήσουν την επεξεργασία προτάσεων συνταγματικής αλλαγής και τον σχετικό διάλογο, εμπλέκοντας και την κοινωνία πολιτών.
Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να προχωρήσουν άμεσα νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σε πεδία όπου η συνταγματική αναθεώρηση δεν συνιστά προαπαιτούμενο, όπως το εκλογικό σύστημα, τα οικονομικά των πολιτικών κομμάτων, το πόθεν έσχες της πολιτικής τάξης και ο εξορθολογισμός του διοικητικού συστήματος. Τέτοιου τύπου μεταρρυθμίσεις ενσωματώνουν ένα ισχυρό μήνυμα εντός και εκτός συνόρων ότι το ελληνικό κράτος κινείται στην κατεύθυνση μετατροπής του από ελλειμματική σε σύγχρονη, ισχυρή δημοκρατία. Αντίθετα, εξαιρετικά επιφυλακτική πρέπει να είναι η στάση του νομοθέτη απέναντι σε εισηγήσεις περί συνταγματοποίησης της ρήτρας χρέους.