Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 27/12/2011
Οι ερχόμενες εκλογές θα σηματοδοτήσουν το τέλος μιας εποχής για το ελληνικό κομματικό σύστημα. Σε όλες τις έρευνες κοινής γνώμης η απαξίωση των δύο κομμάτων εξουσίας είναι εμφανής. Οι δυνάμεις της Αριστεράς καταγράφουν ποσοστά εκλογικής προτίμησης που εγγίζουν το 40%, δηλαδή περίπου όσο το άθροισμα των προτιμήσεων υπέρ των δύο μεγάλων κομμάτων. Πρόκειται, ωστόσο, για ψήφο διαμαρτυρίας και όχι για κυβερνητική επιλογή, λαμβάνοντας υπόψη και τη δεδηλωμένη απροθυμία των αριστερών κομμάτων να συνεργαστούν μεταξύ τους ή με το ΠΑΣΟΚ.
Από την άλλη πλευρά, οι διαιρετικές τομές μεταξύ ΝΔ και ΛΑΟΣ φαίνεται να αμβλύνονται. Το μεν κόμμα της Κεντροδεξιάς έχει πραγματοποιήσει σαφή στροφή προς έναν λαϊκιστικό, «εθνοκεντρικό» και συντηρητικό λόγο, εγκαταλείποντας σταδιακά τη στρατηγική του μεσαίου χώρου και χάνοντας έτσι κεντρογενείς ψηφοφόρους που στρέφονται προς ετερόκλητες κατευθύνσεις. Ταυτόχρονα, ο ΛΑΟΣ αμβλύνει τη σκληρή, ακροδεξιά ρητορεία και επωφελείται από τη νομιμοποίηση που του προσδίδει η συμμετοχή στην κυβέρνηση Παπαδήμου.
Η σύγκλιση των δυο δεξιών κομμάτων συγκροτεί μια δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας μετά τις εκλογές, η οποία δεν διαθέτει, όμως, ορίζοντα μακροημέρευσης, αφού οι φυγόκεντρες δυνάμεις που θα προκαλέσει η αναπόφευκτη κυβερνητική φθορά σε συνθήκες δημοσιονομικής κατάρρευσης δεν θα αντισταθμίζονται από μια δεξαμενή κεντρογενών ψηφοφόρων. Η λαϊκιστική αύρα που θα εξέπεμπε μια τέτοια κυβερνητική συμμαχία συνιστά μεσοπρόθεσμα εγγύηση πολιτικής αποτυχίας και εκλογικής συρρίκνωσης.
Ασφαλώς το κλειδί των εξελίξεων βρίσκεται στην πλευρά του ΠΑΣΟΚ. Δύο είναι τα κεντρικά ερωτήματα: Πρώτον, εάν θα επιβιώσει ως ενιαίο, πολυσυλλεκτικό κόμμα εξουσίας ή η μάχη της διαδοχής θα αποτελέσει το τελικό χτύπημα στην τραυματισμένη ιδεολογικοπολιτική του ταυτότητα. Δεύτερον, εάν η επόμενη ηγεσία του, είτε περιλαμβάνει τον Γ. Παπανδρέου είτε όχι, θα επιτύχει να καταστήσει το κόμμα έναν ελκυστικό πόλο εξουσίας, ικανό να συνομιλήσει με την Αριστερά ή έστω με την αριστερή δεξαμενή ψηφοφόρων, από τις οποίες μοιάζει σήμερα να έχει απομακρυνθεί περισσότερο παρά ποτέ.
Ισχυρή είναι η πιθανότητα μέσα στον ορυμαγδό της οικονομικής, πολιτικής και αξιακής κρίσης να αναδυθούν νέοι κομματικοί σχηματισμοί, ιδίως στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας, ως αποτέλεσμα της ραγδαίας φθοράς και της αδυναμίας τους να εκφράσουν έναν νέο, αξιόπιστο πολυσυλλεκτικό λόγο, κινητοποιώντας άφθαρτα πρόσωπα και διαρρηγνύοντας τις εξαρτήσεις τους από τις παλαιοκομματικές πρακτικές των προηγούμενων δεκαετιών.
Η συγκρότηση ενός ή περισσοτέρων τέτοιων κομματικών σχηματισμών θα απεγκλώβιζε το κομματικό σύστημα από την ακινησία στην οποία έχει περιέλθει, επηρεάζοντας τη λειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων, ιδίως όμως τη μεταξύ τους δυναμική. Περισσότερο, λοιπόν, από την αυτοτελή αξία ενός νέου κόμματος, που θα διεμβόλιζε τα δύο κόμματα εξουσίας, η σημασία του θα εντοπιζόταν στις ευρύτερες επιπτώσεις που θα επέφερε στο παγιωμένο κομματικό τοπίο.
Από την άλλη πλευρά, οι διαιρετικές τομές μεταξύ ΝΔ και ΛΑΟΣ φαίνεται να αμβλύνονται. Το μεν κόμμα της Κεντροδεξιάς έχει πραγματοποιήσει σαφή στροφή προς έναν λαϊκιστικό, «εθνοκεντρικό» και συντηρητικό λόγο, εγκαταλείποντας σταδιακά τη στρατηγική του μεσαίου χώρου και χάνοντας έτσι κεντρογενείς ψηφοφόρους που στρέφονται προς ετερόκλητες κατευθύνσεις. Ταυτόχρονα, ο ΛΑΟΣ αμβλύνει τη σκληρή, ακροδεξιά ρητορεία και επωφελείται από τη νομιμοποίηση που του προσδίδει η συμμετοχή στην κυβέρνηση Παπαδήμου.
Η σύγκλιση των δυο δεξιών κομμάτων συγκροτεί μια δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας μετά τις εκλογές, η οποία δεν διαθέτει, όμως, ορίζοντα μακροημέρευσης, αφού οι φυγόκεντρες δυνάμεις που θα προκαλέσει η αναπόφευκτη κυβερνητική φθορά σε συνθήκες δημοσιονομικής κατάρρευσης δεν θα αντισταθμίζονται από μια δεξαμενή κεντρογενών ψηφοφόρων. Η λαϊκιστική αύρα που θα εξέπεμπε μια τέτοια κυβερνητική συμμαχία συνιστά μεσοπρόθεσμα εγγύηση πολιτικής αποτυχίας και εκλογικής συρρίκνωσης.
Ασφαλώς το κλειδί των εξελίξεων βρίσκεται στην πλευρά του ΠΑΣΟΚ. Δύο είναι τα κεντρικά ερωτήματα: Πρώτον, εάν θα επιβιώσει ως ενιαίο, πολυσυλλεκτικό κόμμα εξουσίας ή η μάχη της διαδοχής θα αποτελέσει το τελικό χτύπημα στην τραυματισμένη ιδεολογικοπολιτική του ταυτότητα. Δεύτερον, εάν η επόμενη ηγεσία του, είτε περιλαμβάνει τον Γ. Παπανδρέου είτε όχι, θα επιτύχει να καταστήσει το κόμμα έναν ελκυστικό πόλο εξουσίας, ικανό να συνομιλήσει με την Αριστερά ή έστω με την αριστερή δεξαμενή ψηφοφόρων, από τις οποίες μοιάζει σήμερα να έχει απομακρυνθεί περισσότερο παρά ποτέ.
Ισχυρή είναι η πιθανότητα μέσα στον ορυμαγδό της οικονομικής, πολιτικής και αξιακής κρίσης να αναδυθούν νέοι κομματικοί σχηματισμοί, ιδίως στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας, ως αποτέλεσμα της ραγδαίας φθοράς και της αδυναμίας τους να εκφράσουν έναν νέο, αξιόπιστο πολυσυλλεκτικό λόγο, κινητοποιώντας άφθαρτα πρόσωπα και διαρρηγνύοντας τις εξαρτήσεις τους από τις παλαιοκομματικές πρακτικές των προηγούμενων δεκαετιών.
Η συγκρότηση ενός ή περισσοτέρων τέτοιων κομματικών σχηματισμών θα απεγκλώβιζε το κομματικό σύστημα από την ακινησία στην οποία έχει περιέλθει, επηρεάζοντας τη λειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων, ιδίως όμως τη μεταξύ τους δυναμική. Περισσότερο, λοιπόν, από την αυτοτελή αξία ενός νέου κόμματος, που θα διεμβόλιζε τα δύο κόμματα εξουσίας, η σημασία του θα εντοπιζόταν στις ευρύτερες επιπτώσεις που θα επέφερε στο παγιωμένο κομματικό τοπίο.