Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 5/5/2009
Έναν μήνα πριν από τη διεξαγωγή των εκλογών για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι πλέον προφανές ότι ουδείς αναγνωρίζει τη σημασία τους για το μέλλον της Ευρώπης. Απροκάλυπτα το διακύβευμα των εκλογών έχει συνδεθεί αποκλειστικά με τις επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης ήττας της ΝΔ. Αλλωστε, όπως φαίνεται ήδη από τον προεκλογικό λόγο που αρθρώνουν τα κόμματα, η επιχειρηματολογία δεν στηρίζεται στις θέσεις τους σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά στην τρέχουσα, παρακμιακή ελληνική επικαιρότητα. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που οι ευρωεκλογές διεξάγονται δίχως να προηγηθεί ουσιαστικός διάλογος και ενημέρωση των πολιτών για την πορεία του ενωσιακού εγχειρήματος. Όμως στις ευρωεκλογές του Ιουνίου το φαινόμενο λαμβάνει ακραίες διαστάσεις.
Οι λόγοι είναι προφανείς: Κατ’ αρχάς η κυβέρνηση Καραμανλή ακροβατεί και οι δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν την εκλογική επιρροή της ΝΔ στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δέκα χρόνων, εν μέσω εντεινόμενων συμπτωμάτων κρατικής αναποτελεσματικότητας και διαφθοράς.
Από την άλλη πλευρά, υποτονικό εμφανίζεται σήμερα το όραμα μιας ισχυρής Ευρώπης, ικανής να διαμορφώσει συνεκτικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και να παρέμβει σε κρίσιμα ζητήματα όπως η διεθνής ασφάλεια, η ενέργεια και οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, η ανεργία, η φτώχεια και οι μεταναστευτικές και δημογραφικές προκλήσεις. Σε όλα τα προηγούμενα πεδία αποδεικνύεται ότι τα κράτη-έθνη μεμονωμένα δεν μπορούν πλέον να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές. Παρ’ όλα αυτά, ο εσωτερικός διχασμός και η ακυβερνησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν επέτρεψαν τη συγκρότησή της ως αυτοδύναμου πόλου ισχύος και διαπραγμάτευσης απέναντι στις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και τις ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις. Η Ευρώπη εμφανίζεται εσωτερικά διασπασμένη σε ετερογενείς και διαρκώς μεταβαλλόμενες συμμαχίες, χωρίς να διαθέτει πολιτικό όραμα. Η βιαστική διεύρυνση, που υπέσκαψε την προοπτική διαμόρφωσης ενός ευρωπαϊκού δήμου με κοινές αξίες και αρχές, σε συνάρτηση με τις ιδεολογικές και πολιτικές συνέπειες της αδυναμίας να προχωρήσει το εγχείρημα του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, οδήγησαν στην αποτελμάτωση της ευρωπαϊκής ιδέας.
Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αποδείχθηκαν την τελευταία δεκαετία καταστροφικά ανεπαρκείς. Οι λαοί εμπιστεύονται λιγότερο παρά ποτέ την Ένωση. Το δημοκρατικό και το κοινωνικό έλλειμμα διογκώνονται, η κρίση αντιπροσώπευσης και νομιμοποίησης είναι εκρηκτική. Οι πολίτες αδιαφορούν για την εκπροσώπησή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η στρατηγική των κομμάτων αποδίδει εξαιρετικά χαμηλή προτεραιότητα στην άρθρωση ενός συγκροτημένου προγραμματικού λόγου. Η ηθική και πολιτική κατάρρευση της Ευρώπης δεν μοιάζει, τελικά, να απέχει πολύ. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει βαριές συνέπειες για το μέλλον των ευρωπαϊκών κρατών και λαών. Για να καταστεί ωστόσο μια άλλη ΕΕ εφικτή προϋποτίθεται πρωτίστως η ενεργοποίηση των ίδιων των λαών, ώστε να μη λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις ερήμην τους και να αντιστραφεί η τάση περιθωριοποίησης της Ευρώπης στη διεθνή σκακιέρα. Η Κυβέρνηση Καραμανλή αργά ή γρήγορα θα παρέλθει, όμως το ερώτημα «ποια Ευρώπη θέλουμε» είναι πλέον επιτακτικό και μακράν σημαντικότερο.
Οι λόγοι είναι προφανείς: Κατ’ αρχάς η κυβέρνηση Καραμανλή ακροβατεί και οι δημοσκοπήσεις αναδεικνύουν την εκλογική επιρροή της ΝΔ στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δέκα χρόνων, εν μέσω εντεινόμενων συμπτωμάτων κρατικής αναποτελεσματικότητας και διαφθοράς.
Από την άλλη πλευρά, υποτονικό εμφανίζεται σήμερα το όραμα μιας ισχυρής Ευρώπης, ικανής να διαμορφώσει συνεκτικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και να παρέμβει σε κρίσιμα ζητήματα όπως η διεθνής ασφάλεια, η ενέργεια και οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, η ανεργία, η φτώχεια και οι μεταναστευτικές και δημογραφικές προκλήσεις. Σε όλα τα προηγούμενα πεδία αποδεικνύεται ότι τα κράτη-έθνη μεμονωμένα δεν μπορούν πλέον να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές. Παρ’ όλα αυτά, ο εσωτερικός διχασμός και η ακυβερνησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν επέτρεψαν τη συγκρότησή της ως αυτοδύναμου πόλου ισχύος και διαπραγμάτευσης απέναντι στις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και τις ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις. Η Ευρώπη εμφανίζεται εσωτερικά διασπασμένη σε ετερογενείς και διαρκώς μεταβαλλόμενες συμμαχίες, χωρίς να διαθέτει πολιτικό όραμα. Η βιαστική διεύρυνση, που υπέσκαψε την προοπτική διαμόρφωσης ενός ευρωπαϊκού δήμου με κοινές αξίες και αρχές, σε συνάρτηση με τις ιδεολογικές και πολιτικές συνέπειες της αδυναμίας να προχωρήσει το εγχείρημα του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, οδήγησαν στην αποτελμάτωση της ευρωπαϊκής ιδέας.
Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αποδείχθηκαν την τελευταία δεκαετία καταστροφικά ανεπαρκείς. Οι λαοί εμπιστεύονται λιγότερο παρά ποτέ την Ένωση. Το δημοκρατικό και το κοινωνικό έλλειμμα διογκώνονται, η κρίση αντιπροσώπευσης και νομιμοποίησης είναι εκρηκτική. Οι πολίτες αδιαφορούν για την εκπροσώπησή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η στρατηγική των κομμάτων αποδίδει εξαιρετικά χαμηλή προτεραιότητα στην άρθρωση ενός συγκροτημένου προγραμματικού λόγου. Η ηθική και πολιτική κατάρρευση της Ευρώπης δεν μοιάζει, τελικά, να απέχει πολύ. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει βαριές συνέπειες για το μέλλον των ευρωπαϊκών κρατών και λαών. Για να καταστεί ωστόσο μια άλλη ΕΕ εφικτή προϋποτίθεται πρωτίστως η ενεργοποίηση των ίδιων των λαών, ώστε να μη λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις ερήμην τους και να αντιστραφεί η τάση περιθωριοποίησης της Ευρώπης στη διεθνή σκακιέρα. Η Κυβέρνηση Καραμανλή αργά ή γρήγορα θα παρέλθει, όμως το ερώτημα «ποια Ευρώπη θέλουμε» είναι πλέον επιτακτικό και μακράν σημαντικότερο.