Η προσωπικότητα του δικαστή

εφημερίδα Έθνος 24/1/2017


Διαπιστώνεται αυτή την περίοδο στη χώρα μας μια υπερέκθεση των δικαστών και των δικαστικών αποφάσεων στη δημοσιότητα, ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα. Στη συγκυρία της κρίσης συχνά μετατέθηκε στα δικαστήρια η ευθύνη για την επικύρωση ή την ακύρωση ως αντισυνταγματικών κρίσιμων πολιτικών αποφάσεων. Οι δικαστές, είτε στηρίζοντας τις επιλογές του νομοθέτη είτε ανατρέποντάς τες, δεν απέφυγαν την έντονη κριτική για τις αποφάσεις τους.
 
Ακόμη και η πολιτική εξουσία δεν δίστασε να κατακρίνει δικαστήρια που εκδίδουν αποφάσεις αντίθετες με τις προσδοκίες της. Οχι μόνο η νομική σκέψη αλλά και η γενικότερη συγκρότηση της προσωπικότητας των δικαστών καθίστανται αντικείμενο σχολιασμού.
Στο πρόσφατο βιβλίο του J. Rosen «Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ» (εκδ. Παπαζήση 2016) αναπτύσσεται ένας ευρύτερος προβληματισμός για τον ρόλο της προσωπικότητας του δικαστή κατά την τέλεση του έργου του. Οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ παρομοιάζονται με «σκορπιούς κλεισμένους σε ένα μπουκάλι».
 
Η προσωπικότητα των δικαστών, οι αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, αλλά και με την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του δικαστηρίου και της νομολογίας του. Οπως σε κάθε ανθρώπινη ομάδα, έτσι και σε ένα πολυμελές δικαστήριο οι ιδιαιτερότητες της προσωπικότητας των μελών του επηρεάζουν τη διαμόρφωση της νομολογίας.
 
Συγκρίνοντας δικαστές με διαφορετική κοινωνική προέλευση, εκπαίδευση, επαγγελματική εμπειρία και φιλοσοφικές αντιλήψεις αναδεικνύονται ορισμένα γνωρίσματα αναγκαία για τον δικαστή. Αυτά υπερβαίνουν τις ιδεολογικές γραμμές μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών, οπαδών της στενής ή της ευρύτερης ερμηνείας του Συντάγματος, ακτιβιστών ή αυτοσυγκρατημένων, και είναι πολύτιμα κατά την άσκηση της ηγεσίας κάθε δικαστηρίου.
Η διάθεση πραγματισμού, ο βαθμός «ταπεινότητας», η ικανότητα καλής λειτουργίας μέσα σε συλλογικά όργανα έχουν αποδειχθεί σημαντικότερες αρετές από τις λαμπρές ακαδημαϊκές περγαμηνές και την αυστηρή φιλοσοφική συνέπεια. Στις ΗΠΑ οι δικαστές που έθεσαν το συμφέρον του δικαστηρίου πάνω από το δικό τους συνέβαλαν στην εξέλιξή του από έναν αδύναμο και αμφισβητούμενο κρατικό θεσμό σε έναν από τους ισχυρότερους και πιο ανεξάρτητους.