Εφημερίδα Η Εποχή, 8-9.3.2025
1. Την προηγούμενη Παρασκευή οι δρόμοι των πόλεων πλημμύρισαν από πλήθη που διαδήλωναν πενθώντας. Τι σημαίνουν αυτές οι κινητοποιήσεις; Το ότι ξεσπούν τώρα, δύο χρόνια μετά, τι δείχνει;
Οι κινητοποιήσεις επιβεβαιώνουν τη θεσμική αναξιοπιστία που καταγράφεται στις έρευνες κοινής γνώμης, την οποία προκάλεσε ο τρόπος που διαχειρίστηκαν η κυβέρνηση και η δικαιοσύνη το έγκλημα των Τεμπών. Όμως προϋπήρχε ένα υπόστρωμα παραβιάσεων του κράτους δικαίου και αμφισβήτησης της δικαστικής εξουσίας, που οφείλεται σε διαχρονικές παθογένειες. Τις κυριότερες αποτελούν οι μεγάλες καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης και οι σκιές ως προς την ανεξαρτησία της. Ότι οι κινητοποιήσεις ξεσπούν τώρα δείχνει ότι αυτή η κοινωνία, που την υποτιμούν, τη στραγγαλίζουν και την κοροϊδεύουν στα μούτρα με πολλούς τρόπους δεκαπέντε χρόνια τώρα, έχει χάσει πια την υπομονή της. Ο πόνος των μανάδων, των πατεράδων και των παιδιών 57 ανθρώπων που χάθηκαν τόσο άδικα αφύπνισε την ξεχασμένη απαίτηση για αλήθεια, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη.
2. Στη Βουλή ήρθε η πρόταση προανακριτικής επιτροπής για τον Χρ. Τριαντόπουλο. Η Μ. Καρυστιανού απέστειλε εξώδικο για υποβάθμιση των αδικημάτων. Στη Βουλή η συζήτηση ήταν έντονη για τις ευθύνες της κυβέρνησης. Ποια η γνώμη σας για το πώς αντιμετωπίζονται οι ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων; Υπάρχει θεωρείτε συγκάλυψη;
Στα Τέμπη καταστράφηκε με το ξεμπάζωμα και το μπάζωμα κρίσιμο αποδεικτικό υλικό. Οι εξεταστικές επιτροπές στη Βουλή δεν οδήγησαν πουθενά επειδή η πλειοψηφία δεν επέτρεψε να κληθούν κρίσιμοι μάρτυρες και να προσκομιστούν ουσιώδη αποδεικτικά στοιχεία όπως είχε ζητήσει η αντιπολίτευση. Επίσης, όπως και στην υπόθεση των υποκλοπών, έγινε αντικατάσταση ανακριτών, και μάλιστα στην υπόθεση των Τεμπών μετά από έμμεση υπόδειξη της εκτελεστικής εξουσίας. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι υπήρξε επιχείρηση συγκάλυψης. Ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων είναι κατά τη γνώμη μου προβληματικός και θα πρέπει να αναθεωρηθεί το άρθρο 86 του Συντάγματος ώστε η ποινική δίωξη των μελών και πρώην μελών της κυβέρνησης να μην εξαρτάται από απόφαση της εκάστοτε πλειοψηφίας της Βουλής, η οποία ενδέχεται να τους «προφυλάξει» από την κρίση του φυσικού τους δικαστή. Έχω αναλύσει την προβληματική αυτή στο πρόσφατο βιβλίο μου «Τι πρέπει να αλλάξει στο Σύνταγμα», το οποίο είναι ελεύθερα προσβάσιμο σε κάθε ενδιαφερόμενο στη σελίδα www.epoliteia.gr.
3. Η μη δίωξη υπουργών ή ακόμα και του πρωθυπουργού τι αντίκτυπο θα έχει στην κοινωνία, η οποία έχει απολέσει την εμπιστοσύνη της ότι θα αποδοθεί δικαιοσύνη για το έγκλημα των Τεμπών;
Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στην κατάρρευση της εμπιστοσύνης απέναντι σε πυλώνες της δημοκρατίας. Η υπόθεση των υποκλοπών και στη συνέχεια τα Τέμπη αποκάλυψαν ένα βαθύ κράτος, ένα υπερσυγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης και ιδιωτικοποιημένες, υπό διάλυση υπηρεσίες όπως ο σιδηρόδρομος, εγκιβωτισμένα στο περίβλημα του αποκαλούμενου επιτελικού κράτους, που έχει αποδυναμώσει όλα τα θεσμικά αντίβαρα: Το κοινοβούλιο, τις ανεξάρτητες αρχές, τα ΜΜΕ, τη δικαιοσύνη. Αν δεν προχωρήσουν οι ποινικές διώξεις ώστε το Ειδικό Δικαστήριο να κρίνει ποιες είναι οι ποινικές ευθύνες που υπάρχουν για τα πολιτικά πρόσωπα, αναπόφευκτα η αναξιοπιστία των θεσμών θα διογκωθεί με σοβαρές επιπτώσεις για τη λειτουργία της δημοκρατίας.
4. Πώς επηρεάζεται το πολιτικό σύστημα από τις κινητοποιήσεις; Η πρόταση μομφής τι ρόλο μπορεί να παίξει;
Είναι γνωστό ότι καμία πρόταση μομφής μέχρι σήμερα δεν έχει οδηγήσει σε παραίτηση της κυβέρνησης. Με αφορμή όμως τις προτάσεις μομφής η Βουλή αποτελεί ένα σημαντικό δημόσιο βήμα για να καταγραφεί ο λόγος και ο αντίλογος όσον αφορά τις ευθύνες της κυβέρνησης.
Επί του παρόντος η στρατηγική της κυβέρνησης μετά την παλλαϊκή αποδοκιμασία της για τα Τέμπη, αφού απέτυχαν οι προσβλητικές κραυγές των πραιτωριανών υπουργών κατά των συγγενών των θυμάτων, δεν είναι η αυτοκριτική, η απελευθέρωση της δικαιοσύνης από παρεμβάσεις και η ποινική δίωξη των πολιτικών που φέρουν ευθύνες για το δυστύχημα και την επιχείρηση συγκάλυψης, αλλά η εξαγγελία μίας οικονομικής πολιτικής που υποτίθεται ότι ενισχύει ιδίως τις μεσαίες τάξεις. Το ερώτημα είναι αν η ελληνική κοινωνία θα αντιδράσει όπως οι ιθαγενείς όταν οι κονκισταδόρες τους χάριζαν μπιχλιμπίδια και καθρεφτάκια, πριν αντιληφθούν τι τους περιμένει, ή θα απαιτήσει, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια.
5. Η αντιπολίτευση κατηγορείται ότι προσπαθεί να εργαλειοποιήσει το έγκλημα των Τεμπών για να αυξήσει την επιρροή της. Στις συγκεντρώσεις υπήρχε έκκληση να μην υπάρχουν κομματικές σημαίες. Ωστόσο η αντιπολίτευση έχει θεσμικό ρόλο να παίξει από τη μια και να υπερασπιστεί τις κινητοποιήσεις από την άλλη που λοιδορούνταν ως αντιδημοκρατικές έως την Κυριακή.
Αυτή την παλλαϊκή απαίτηση για αλήθεια και δικαιοσύνη δεν την οφείλουμε σε αρχηγούς, κόμματα, οργανώσεις, διανοούμενους, αλλά στους γονείς, τα παιδιά και τα αδέρφια εκείνων που χάθηκαν βίαια στα Τέμπη πριν από δύο χρόνια. Οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ από την καρδιά μας σε αυτούς τους ανθρώπους για τον επίμονο αγώνα τους, που αφορά τη ζωή, την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια όλων μας. Η αντιπολίτευση είναι υποχρεωμένη να αξιοποιήσει όλα τα θεσμικά μέσα που έχει στη διάθεσή της απαιτώντας όχι μόνο τη διαλεύκανση του εγκλήματος χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις, αλλά και την αποκατάσταση του δημόσιου χαρακτήρα κρίσιμων υπηρεσιών που ιδιωτικοποιήθηκαν, μεταξύ των οποίων ο σιδηρόδρομος, με καταστροφικές συνέπειες για την ασφάλεια, την υγεία και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.
6. Από πολιτικούς αναλυτές επισημαίνεται μια τάση αντισυστημισμού. Πού μπορεί να οδηγήσει αυτό;
Η ακραία έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, και μάλιστα πρωτίστως στον βασικό πυλώνα του κράτους δικαίου που είναι η δικαιοσύνη, οδηγεί τη χώρα σε κρίση της δημοκρατίας. Η απάντηση δεν πρέπει να είναι κατά τη γνώμη μου ένας τυφλός αντισυστημισμός που αμφισβητεί συλλήβδην τους θεσμούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, αλλά η απαίτηση για άμεση και έμπρακτη αντιμετώπιση των παθογενειών του πολιτικού και του δικαστικού μας συστήματος.
Το σημαντικότερο ερώτημα είναι ποιο πολιτικό υποκείμενο μπορεί να αποτελέσει τον φορέα των αναγκαίων αλλαγών. Σε αυτό δεν υπάρχει εύκολη απάντηση, σίγουρα όμως όχι η παρούσα κυβέρνηση, που ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την σημερινή κρίση. Μπορούμε να προσδοκούμε τη σύγκλιση και σύμπραξη των προοδευτικών δυνάμεων; Αν δεν το επιχειρήσουν, τότε αναπόφευκτα θα ξεπεραστούν από τα γεγονότα και θα τεθούν στο περιθώριο των πολιτικών εξελίξεων. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η κατάληξη σε έναν τυφλό «αντισυστημισμό» αποτελεί εξίσου σοβαρό κίνδυνο για τη δημοκρατία.
7. Το ότι δύο χρόνια μετά δεν έχουμε ασφαλή σιδηρόδρομο όπως όλα δείχνουν τι σημαίνει;
Σημαίνει ότι επιβεβαιώνεται η αναποτελεσματικότητα του κράτους, η αδυναμία να αξιοποιηθούν σωστά και εγκαίρως οι ευρωπαϊκοί πόροι και ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να επαίρεται για το έργο της τα τελευταία έξι σχεδόν χρόνια. Ενώ το ξεμπάζωμα και το μπάζωμα έγιναν αστραπιαία, διαθέτοντας τους αναγκαίους πόρους ύψους 680.000 ευρώ, ακόμα και το τοπικό σύστημα τηλεδιοίκησης δεν είχε αποκατασταθεί μετά την καταστροφική πυρκαγιά λίγους μήνες πριν το έγκλημα των Τεμπών ενώ αν λειτουργούσε θα μπορούσε να έχει το αποτρέψει. Βέβαια τα προβλήματα των σιδηροδρόμων έχουν αφετηρία τον κατακερματισμό και την ιδιωτικοποίηση του ΟΣΕ, τη μείωση του προσωπικού, την ελλιπή εκπαίδευση και τους πελατειακούς διορισμούς σε θέσεις ευθύνης. Οφείλουμε λοιπόν να αναζητήσουμε τη μεγάλη εικόνα και για το πρόβλημα των σιδηροδρόμων. Με βάση όλα τα στοιχεία που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας, είναι θλιβερό ότι επιχειρήθηκε όλη η ευθύνη να αποδοθεί σε ανθρώπινο λάθος.