Εφημερίδα “ΕΘΝΟΣ”, 1/07/2008
Δεν χρειαζόταν ασφαλώς να προκύψει η υπόθεση Siemens για να απολέσει το πολιτικό σύστημα την αξιοπιστία του. Εδώ και αρκετά χρόνια οι έρευνες κοινής γνώμης έχουν αποδείξει ότι τα κόμματα ανήκουν στους μεγάλους χαμένους της κρίσης των θεσμών αντιπροσώπευσης. Η διάχυτη δυσθυμία των πολιτών απέναντι στα κόμματα και την πολιτική τάξη εκδηλώνεται με διαφόρους τρόπους, από τη μείωση της εγγραφής νέων μελών και την αδρανοποίηση των ενδοκομματικών συμμετοχικών λειτουργιών μέχρι την αύξηση του αριθμού των ταλαντευόμενων ψηφοφόρων και τη διευρυνόμενη αποχή από τις εκλογικές αναμετρήσεις. Ταυτόχρονα οι πολίτες απαξιώνουν τα κόμματα ως φορείς παραγωγής νέων ιδεών και αμφισβητούν την ικανότητά τους, ιδίως των κομμάτων εξουσίας, να συμβάλουν όχι μόνο στην ανανέωση της πολιτικής ζωής αλλά και στην απλή διαχείριση των καθημερινών προβλημάτων.
Οι αποκαλύψεις ή οι ενδείξεις για εμπλοκή προβεβλημένων πολιτικών σε παράνομες οικονομικές συναλλαγές φαίνεται να εισάγουν νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά στη συζήτηση για τον εκφυλισμό της πολιτικής ζωής. Όσα θεωρούνταν πυροτεχνήματα του κίτρινου Τύπου υποστηρίζονται πλέον με σοβαρά στοιχεία. Ωστόσο, τι είναι αυτό που αποκαλύφθηκε και δεν το γνωρίζαμε; Ότι η πολιτική τάξη και τα κόμματα χρηματοδοτούνται αδρά από ιδιωτικά κέντρα οικονομικής ισχύος, χωρίς κανέναν ουσιαστικό έλεγχο ή εγγυήσεις διαφάνειας; Ότι ο έλεγχος του πόθεν έσχες των πολιτικών είναι εντελώς προσχηματικός έως και ανύπαρκτος; Ότι προφανώς ούτε τα κόμματα ούτε οι υποψήφιοι για δημόσια αξιώματα καλύπτουν τις δαπάνες του εκλογικού τους αγώνα με τα οικονομικά μέσα που δηλώνουν; Ότι συμπτώματα διαφθοράς και αθέμιτες πρακτικές εκδηλώνονται σε ποικίλες συναλλαγές με το κράτος, από την επιλογή προσώπων μέχρι δημόσιους διαγωνισμούς;
Ποιο είναι, λοιπόν, το νέο που κομίζει το σκάνδαλο Siemens; Εντύπωση προκαλεί, βέβαια, το γεγονός ότι μια εταιρεία με το μέγεθος και το κύρος της Siemens δωροδοκούσε κρατικούς λειτουργούς για να επικρατήσει σε δημόσιους διαγωνισμούς. Αυτό δεν αποδεικνύει, πάντως, τίποτα άλλο πέραν του ότι ακόμα και πανίσχυροι ιδιωτικοί οργανισμοί δεν μπορούν να βασίζονται στον ανταγωνισμό για να επιβιώσουν. Αποδεικνύεται, επίσης, ότι οι κανόνες της ελεύθερης οικονομίας διαστρεβλώνονται διαρκώς από αθέμιτες συναλλαγές. Οι πολυδιαφημισμένοι από τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογικά ρεύματα νόμοι της αγοράς δεν είναι καν εκείνοι του ισχυρότερου, είναι οι νόμοι του πιο διεφθαρμένου.
Νέο δεν είναι ούτε ότι το πολιτικό σύστημα τελεί σε εντεινόμενη κρίση. Το σκάνδαλο Siemens λειτούργησε απλώς ως καταλύτης για την αποκάλυψη ενός κοινού μυστικού: ότι η χρηματοδότηση των κομμάτων και η εκλογή των βουλευτών και άλλων αιρετών προϋποθέτουν την εμπλοκή τους σε αθέμιτες ενέργειες, σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας συνενοχής. Τελικά, το σκάνδαλο Siemens ίσως είναι μια ευκαιρία για να αντιστραφεί η έκπτωση του πολιτικού συστήματος, ξεκινώντας με παρεμβάσεις στα ζητήματα της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων, των εκλογικών δαπανών, του πόθεν έσχες των κρατικών λειτουργών και φτάνοντας μέχρι την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας των ελεγκτικών μηχανισμών και των δικαστικών αρχών. Χωρίς τη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών και των εγγυήσεων του κράτους δικαίου, ο συνδυασμός της διεθνούς οικονομικής κρίσης με την απαξίωση της πολιτικής θα μπορούσε να οδηγήσει την οργανωμένη κοινωνική συμβίωση σε ακραία φαινόμενα παρακμής.
Οι αποκαλύψεις ή οι ενδείξεις για εμπλοκή προβεβλημένων πολιτικών σε παράνομες οικονομικές συναλλαγές φαίνεται να εισάγουν νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά στη συζήτηση για τον εκφυλισμό της πολιτικής ζωής. Όσα θεωρούνταν πυροτεχνήματα του κίτρινου Τύπου υποστηρίζονται πλέον με σοβαρά στοιχεία. Ωστόσο, τι είναι αυτό που αποκαλύφθηκε και δεν το γνωρίζαμε; Ότι η πολιτική τάξη και τα κόμματα χρηματοδοτούνται αδρά από ιδιωτικά κέντρα οικονομικής ισχύος, χωρίς κανέναν ουσιαστικό έλεγχο ή εγγυήσεις διαφάνειας; Ότι ο έλεγχος του πόθεν έσχες των πολιτικών είναι εντελώς προσχηματικός έως και ανύπαρκτος; Ότι προφανώς ούτε τα κόμματα ούτε οι υποψήφιοι για δημόσια αξιώματα καλύπτουν τις δαπάνες του εκλογικού τους αγώνα με τα οικονομικά μέσα που δηλώνουν; Ότι συμπτώματα διαφθοράς και αθέμιτες πρακτικές εκδηλώνονται σε ποικίλες συναλλαγές με το κράτος, από την επιλογή προσώπων μέχρι δημόσιους διαγωνισμούς;
Ποιο είναι, λοιπόν, το νέο που κομίζει το σκάνδαλο Siemens; Εντύπωση προκαλεί, βέβαια, το γεγονός ότι μια εταιρεία με το μέγεθος και το κύρος της Siemens δωροδοκούσε κρατικούς λειτουργούς για να επικρατήσει σε δημόσιους διαγωνισμούς. Αυτό δεν αποδεικνύει, πάντως, τίποτα άλλο πέραν του ότι ακόμα και πανίσχυροι ιδιωτικοί οργανισμοί δεν μπορούν να βασίζονται στον ανταγωνισμό για να επιβιώσουν. Αποδεικνύεται, επίσης, ότι οι κανόνες της ελεύθερης οικονομίας διαστρεβλώνονται διαρκώς από αθέμιτες συναλλαγές. Οι πολυδιαφημισμένοι από τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογικά ρεύματα νόμοι της αγοράς δεν είναι καν εκείνοι του ισχυρότερου, είναι οι νόμοι του πιο διεφθαρμένου.
Νέο δεν είναι ούτε ότι το πολιτικό σύστημα τελεί σε εντεινόμενη κρίση. Το σκάνδαλο Siemens λειτούργησε απλώς ως καταλύτης για την αποκάλυψη ενός κοινού μυστικού: ότι η χρηματοδότηση των κομμάτων και η εκλογή των βουλευτών και άλλων αιρετών προϋποθέτουν την εμπλοκή τους σε αθέμιτες ενέργειες, σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας συνενοχής. Τελικά, το σκάνδαλο Siemens ίσως είναι μια ευκαιρία για να αντιστραφεί η έκπτωση του πολιτικού συστήματος, ξεκινώντας με παρεμβάσεις στα ζητήματα της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων, των εκλογικών δαπανών, του πόθεν έσχες των κρατικών λειτουργών και φτάνοντας μέχρι την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας των ελεγκτικών μηχανισμών και των δικαστικών αρχών. Χωρίς τη θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών και των εγγυήσεων του κράτους δικαίου, ο συνδυασμός της διεθνούς οικονομικής κρίσης με την απαξίωση της πολιτικής θα μπορούσε να οδηγήσει την οργανωμένη κοινωνική συμβίωση σε ακραία φαινόμενα παρακμής.