Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 30/8//2011
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον απέδωσε τις ταραχές στο Λονδίνο και άλλες αγγλικές πόλεις στην κακή ανατροφή που έλαβαν οι εμπλεκόμενοι από τους γονείς τους. Σε κοινωνικά αίτια και συλλογικές ευθύνες παρέλειψε να αναφερθεί. Κατά τον Βρετανό πρωθυπουργό, η ευθύνη για τη βίαιη, παραβατική διαμαρτυρία νέων ανθρώπων που κατοικούν σε υποβαθμισμένες συνοικίες βαραίνει κυρίως τις οικογένειές τους, που δεν φρόντισαν για την κοινωνικοποίησή τους με όρους ευπρέπειας, σεβασμού στο κράτος και στους νόμους, ηπιότητας και προσήνειας. Ίσως μάλιστα, αν η βρετανική Δικαιοσύνη ακολουθούσε πιστά την αντίληψη του πρωθυπουργού Κάμερον, μαζί με τους χιλιάδες προσαχθέντες, θα έπρεπε να δικαστούν και οι μαμάδες τους ως ηθικοί αυτουργοί.
Ακολουθώντας κατ’ ουσίαν τη γραμμή αυτή, αρκετοί αναλυτές υποστήριξαν ότι δεν ευσταθεί η άποψη περί αιτιακής σχέσης ανάμεσα αφενός στη φτώχεια, στις κοινωνικές ανισότητες και στην περιθωριοποίηση και αφετέρου στις συλλογικές δράσεις ανυπακοής. Κατά τη γνώμη τους, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν συνδέονται με τη συλλογική διαμαρτυρία. Τα πραγματικά αίτια των ταραχών, κατά την αντίληψη αυτή, παραμένουν εν πολλοίς αδιευκρίνιστα. Υιοθετείται, δηλαδή, μία αγνωστικιστική οπτική, κατά την οποία η μελέτη της δράσης των ανθρώπων απαιτεί εξαιρετικά σύνθετες προσεγγίσεις, απορρίπτοντας συνεπώς τις «εύκολες» ερμηνείες για την οργή των περιθωριοποιημένων.
Είτε, λοιπόν, φταίνε οι μαμάδες που δεν φρόντισαν για την αγωγή των βιαιοπραγούντων, είτε πρόκειται για δυσεξήγητα ανθρωπολογικά και κοινωνικά φαινόμενα. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, το μοντέλο οργάνωσης της κοινωνικής συμβίωσης παραμένει στο απυρόβλητο. Αυτές τις αντιλήψεις, που υποστηρίχθηκαν και από έγκριτους Έλληνες αρθρογράφους, οφείλουμε να τις λάβουμε ασφαλώς σοβαρά υπόψη. Παρότι σε κάποιους ακούγονται απλά γραφικές ή σε άλλους τερατώδεις, ωστόσο απηχούν τη διαρκή μετατόπιση που συντελείται από τη συλλογική ευθύνη, τις κρατικές υποχρεώσεις και τις κοινωνικές δεσμεύσεις στην ατομική υπευθυνότητα. Δεν ευθύνεται το κράτος, οι κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις, αλλά η αδιάφορη οικογένεια, η απούσα μάνα, έστω κάποιοι δάσκαλοι που δεν πρόσεξαν στο σχολείο όσο έπρεπε ένα προβληματικό παιδί. Ενδεχομένως, μάλιστα, να φταίει ένα κακό γονίδιο που προκαλεί μίσος και οργή.
Aρα δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτα. Οι πρακτικά αναλφάβητοι, άνεργοι, αποκλεισμένοι νέοι των λονδρέζικων φτωχογειτονιών σε άλλες εποχές θα θεραπεύονταν ίσως με λοβοτομή. Σήμερα αρκεί η αστυνομική καταστολή των σπασμωδικών, βίαιων αντιδράσεών τους και η σχεδόν ομόθυμη καταδίκη τους από τη συντηρητική αγγλική κοινωνία, ώστε η ζωή να συνεχιστεί σαν να μη συνέβη τίποτα. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι επιφανείς Βρετανοί πανεπιστημιακοί μίλησαν για «λευκούς που συμπεριφέρονται σαν μαύροι». Με λίγο ρατσιστικό συγκολλητικό υλικό η «σπασμένη κοινωνία» μπορεί να ξαναγίνει συμπαγής και ολοκληρωμένη. Οι απόκληροι των πόλεων και η οργή τους ας επιστρέψουν μέχρι νεωτέρας στην αφάνεια. Άλλωστε οι μαρξικές ή ολιστικές αναλύσεις θεωρούνται πλέον παρωχημένες. Δυστυχώς όμως σήμερα άλλοι είναι εκείνοι που έχουν εγκλωβιστεί σε επικίνδυνες ιδεολογικές παρωπίδες.
Ακολουθώντας κατ’ ουσίαν τη γραμμή αυτή, αρκετοί αναλυτές υποστήριξαν ότι δεν ευσταθεί η άποψη περί αιτιακής σχέσης ανάμεσα αφενός στη φτώχεια, στις κοινωνικές ανισότητες και στην περιθωριοποίηση και αφετέρου στις συλλογικές δράσεις ανυπακοής. Κατά τη γνώμη τους, η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν συνδέονται με τη συλλογική διαμαρτυρία. Τα πραγματικά αίτια των ταραχών, κατά την αντίληψη αυτή, παραμένουν εν πολλοίς αδιευκρίνιστα. Υιοθετείται, δηλαδή, μία αγνωστικιστική οπτική, κατά την οποία η μελέτη της δράσης των ανθρώπων απαιτεί εξαιρετικά σύνθετες προσεγγίσεις, απορρίπτοντας συνεπώς τις «εύκολες» ερμηνείες για την οργή των περιθωριοποιημένων.
Είτε, λοιπόν, φταίνε οι μαμάδες που δεν φρόντισαν για την αγωγή των βιαιοπραγούντων, είτε πρόκειται για δυσεξήγητα ανθρωπολογικά και κοινωνικά φαινόμενα. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, το μοντέλο οργάνωσης της κοινωνικής συμβίωσης παραμένει στο απυρόβλητο. Αυτές τις αντιλήψεις, που υποστηρίχθηκαν και από έγκριτους Έλληνες αρθρογράφους, οφείλουμε να τις λάβουμε ασφαλώς σοβαρά υπόψη. Παρότι σε κάποιους ακούγονται απλά γραφικές ή σε άλλους τερατώδεις, ωστόσο απηχούν τη διαρκή μετατόπιση που συντελείται από τη συλλογική ευθύνη, τις κρατικές υποχρεώσεις και τις κοινωνικές δεσμεύσεις στην ατομική υπευθυνότητα. Δεν ευθύνεται το κράτος, οι κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις, αλλά η αδιάφορη οικογένεια, η απούσα μάνα, έστω κάποιοι δάσκαλοι που δεν πρόσεξαν στο σχολείο όσο έπρεπε ένα προβληματικό παιδί. Ενδεχομένως, μάλιστα, να φταίει ένα κακό γονίδιο που προκαλεί μίσος και οργή.
Aρα δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτα. Οι πρακτικά αναλφάβητοι, άνεργοι, αποκλεισμένοι νέοι των λονδρέζικων φτωχογειτονιών σε άλλες εποχές θα θεραπεύονταν ίσως με λοβοτομή. Σήμερα αρκεί η αστυνομική καταστολή των σπασμωδικών, βίαιων αντιδράσεών τους και η σχεδόν ομόθυμη καταδίκη τους από τη συντηρητική αγγλική κοινωνία, ώστε η ζωή να συνεχιστεί σαν να μη συνέβη τίποτα. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι επιφανείς Βρετανοί πανεπιστημιακοί μίλησαν για «λευκούς που συμπεριφέρονται σαν μαύροι». Με λίγο ρατσιστικό συγκολλητικό υλικό η «σπασμένη κοινωνία» μπορεί να ξαναγίνει συμπαγής και ολοκληρωμένη. Οι απόκληροι των πόλεων και η οργή τους ας επιστρέψουν μέχρι νεωτέρας στην αφάνεια. Άλλωστε οι μαρξικές ή ολιστικές αναλύσεις θεωρούνται πλέον παρωχημένες. Δυστυχώς όμως σήμερα άλλοι είναι εκείνοι που έχουν εγκλωβιστεί σε επικίνδυνες ιδεολογικές παρωπίδες.